Loading...
Hypodermatidae – gzy
Rodzina Hypodermatidae obejmuje pasożytnicze muchówki o bardzo różnorodnym wyglądzie i ubarwieniu. Różnice w wyglądzie zewnętrznym form dorosłych powiększone są dodatkowo przez bardzo zmienne owłosienie i oszczecenie ciała. Większość gatunków jest ubarwiona dość jaskrawo, przy czym przeważają kolory: czarny, żółty, ceglasty i biały.
Larwy gzów są specyficznymi, podskórnymi pasożytami ssaków. W czasie rozwoju w ciele żywiciela larwa gromadzi olbrzymi zapas substancji od odżywczych, odkładających się u niej w postaci ciała tłuszczowego. Zapasu tego starcza do końca życia imago. Formy dorosłe wychodzą z poczwarki z dojrzałymi produktami płciowymi. W związku z częściową albo pełną redukcją aparatu gębowego, nie pobierają pokarmu i żyją bardzo krótko (kilka dni).
Większość gzów spotykanych na obszarze Polski jest pasożytami przeżuwaczy (Hypoderma sp.). Jeden gatunek, Oestromyia leporina, jest pasożytem gryzoni.
Samice Hypoderma bovis („giez bydlęcy”) w gorące i słoneczne dni natarczywie prześladują bydło wywołując u niego paniczny strach. Żywiciele zaczynają biegać, uciekać w miejsca zarośnięte drzewami i krzewami albo wchodzą do wody. Strach ten jest instynktowny, ponieważ jednakowo reagują na gzy zarówno młode osobniki, które zetknęły się z nimi po raz pierwszy, jak i starsze bydło. Niestety reakcja ta nie pozwala uchronić się przed pasożytem. Samica gza szybko podlatuje do żywiciela i składa po jednym jaju na włos w dowolnym miejscu ciała żywiciela.
Po wyjściu z jaja larwa I stadium wnika pod skórę żywiciela i wędruje w jego ciele do góry, do wyjścia pod skórą grzbietu, lędźwi lub kłębu. Wędrówka odbywa się wzdłuż nerwów a następnie kanałem rdzeniowym. Po usadowieniu się na grzbiecie żywiciela larwa przechodzi pierwsze linienie, przebija otwór w skórze po czym wykonuje obrót w ten sposób, że tylny koniec ciała zaopatrzony w przetchlinki kieruje do przewierconego otworu, czerpiąc w ten sposób tlen z powietrza atmosferycznego. Wokół pasożyta tworzy się łącznotkankowa torebka, a w miarę wzrostu larwy, skóra żywiciela wokół niej uwypukla się i powstaje charakterystyczny guz wielkości orzecha włoskiego. Przed przepoczwarzeniem larwy opuszczają ciało żywiciela i zakopują się w ziemi. Formy dorosłe opuszczają poczwarki tylko podczas ładnej pogody i tylko rano, następnie gromadzą się zwykle z dość rozległego terytorium na jednym, określonym miejscu (tym samym co roku).
Schorzenie występujące u żywicieli wywołane obecnością gzów nazywamy hypodermatozą. Jeszcze do niedawna straty ekonomiczne wywoływane hypodermatozą były bardzo duże. Obecnie dzięki wykorzystaniu znajomości biologii gzów i zastosowaniu odpowiednich środków chemicznych sytuacja ta uległa zmianie.
—
Na podstawie:
Draber-Mońko A. 1978. Gzy (Diptera). [w:] Pasożyty ssaków Polski. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Wrocław. 273 ss.
Opracowanie Krzysztof Szpila
