Laemanctus longipes – hełmogwan stożkogłowy

Jest to przedstawiciel rodziny hełmogwanowatych (Corythophanide) zasiedlający tropikalne rejony Ameryki Środkowej. Jaszczurka ta charakteryzuje się bardzo szczupłą i smukłą budową ciała. Kończyny są długie i silne, ogon stanowi ok 2/3 całej długości zwierzęcia. Dorosłe osobniki mogą osiągać do 70 cm dł. Najbardziej jednak charakterystyczną cechą hełmogwana stożkogłowego, od której wywodzi się jego nazwa jest specyficzny hełm pokrywający wierzch czaszki, utworzony przez grube, powiększone łuski. Z tyłu głowy hełm wydłuża się i tworzy stożkowatą wypustkę. Pysk tej jaszczurki jest długi i smukły. Ciało pokryte jest zachodzącymi za siebie łuskami z kilem. Brak jest u tego gatunku worka podgardzielowego. Ciekawą cechą tych gadów jest posiadanie trójguzkowych zębów.

Dorosłe osobniki mają jaskrawo zielone ubarwienie, niekiedy z błękitnawym odcieniem. Pysk jaśniejszy, żółtawy. Podgardle i spód ciała kremowo-żółty z delikatnym deseniem ciemniejszych cętek.

Systematyka

Laemanctus longipes (Wiegmann, 1834)

Nazewnictwo

Nazwa polska: Hełmogwan stożkogłowy

Nazwa angielska: Caquehead Iguana, Conehead Lizard

Nazwa czeska: Bazilišek dlouhonohý

Podgatunki

Wyróżniono trzy podgatunki

1. Laemanctus longipes deborrei (Boulenger, 1877)
2. Laemanctus longipes longipes (Wiegmann, 1834)
3. Laemanctus longipes waltersi (Schmidt, 1933)

Długość życia

Do ok 10 lat

Występowanie

Belize, Gwatemala, Honduras, Meksyk, Nikaragua

Aktywność

Dzienna

Wygląd

Wygląd samca

Obie płcie mają zbliżony wygląd jednakże dojrzałe samce charakteryzują się bardziej masywną głową oraz wydatniejszym wyrostkiem z tyłu czaszki. Brak jest widocznych porów udowych. Nasada ogona samca jest wyraźnie grubsza i masywniejsza niż u samicy.

Wygląd samicy

Samica posiada delikatniej zbudowaną czaszkę, pysk jest nieco smuklejszy a stożek na tyle głowy zazwyczaj mniej wydatny.

Cechy szczególne

W porównaniu z bazyliszkami z rodzaju Basiliscus, hełmogwany stożkogłowe wykazują znacznie spokojniejszy charakter. Osobniki przebywające w terrarium rzadko miewają tendencję do ataków paniki, ucieczki lub agresji w stosunku do człowieka. Oczywiście dotyczy to głównie okazów urodzonych w niewoli. Podobnie jak wiele innych gatunków jaszczurek osobniki odławiane są silnie stresogenne i z reguły źle znoszą aklimatyzację.
W przypadku zagrożenia hełmogwan stożkogłowy jest w stanie uciekać w postawie dwunożnej.

Biotop

Hełmogwan stożkogłowy zasiedla przede wszystkim wilgotne lasy tropikalne, aczkolwiek dostosował się również w pewnym stopniu do środowisk zmienionych działalnością człowieka i spotkać go również można na terenach uprawnych, sadach i ogrodach. Zawsze jednak występuje w bezpośrednim sąsiedztwie zbiorników wodnych i wymaga środowisk o dużej wilgotności. Prowadzi głównie nadrzewny tryb życia, przebywa najczęściej wśród cienkich, ulistnionych gałęzi wśród których doskonale się maskuje. Długie kończyny i palce oraz ogon umożliwiają utrzymanie równowagi nawet śród najcieńszych, końcowych partii konarów drzewnych. Nie wykazuje tak wysokiej aktywności jak inne bazyliszki, większość czasu spędza w bezruchu czatując na ofiary, którymi najczęściej są duże latające owady.

Temperatura

W dzień 24-30°C, pod promiennikiem do 35°C. W nocy nie mniej niż 20°C.

Wilgotność

70-80% w dzień, do 90% w nocy

Terrarium

Terrarium dla tego gatunku powinno mieć charakter tropikalny, z dużą ilością konarów do wspinaczki. Jak najbardziej wskazane są żywe rośliny, hełmogwany stożkogłowe nie zjadają liści więc jedyne uszkodzenia powstają podczas wspinaczki. Oczywiście nie umieszczamy w terrarium nigdy żadnych roślin toksycznych lub mogących w jakikolwiek inny sposób (np. kolce, ciernie) zranić zwierzęta. Żywa roślinność wpływa pozytywnie na gady, czują się bezpieczne i są spokojniejsze. Poza tym rośliny ułatwiają utrzymywanie odpowiedniego mikroklimatu wewnątrz zbiornika. Na podłoże najlepiej wykorzystać mieszankę torfowo-kokosową. Koniecznie trzeba zapewnić stałą wysoką wilgotność w terrarium oraz odpowiednią wentylację. Przy niskiej wilgotności podłoże oraz rośliny wysychają a jaszczurki mają problemy z wylinką. Poza tym gady te bardzo dużo piją a wodę czerpią głównie zlizując z powierzchni liści. Dlatego konieczne jest regularne, częste zraszanie zbiornika. Dla utrzymania odpowiedniej wilgotności warto również umieścić płaski basenik z wodą. Koniecznie jednak trzeba pamiętać aby zbiornik ten nie znajdował się bezpośrednio pod ścianą terrarium. Tylne i boczne ściany terrarium można pokryć tłem strukturalnym, które to wydatnie zwiększy powierzchnię wspinaczki dla gadów.

Wielkość terrarium dla dorosłego osobnika 80x50x50 cm. Wielkość terrarium dla pary 100x50x60 cm. Wielkość terrarium dla haremu 120x60x50 cm.

Oświetlenie

Cykl oświetlenia 12 godzinny. UVB 5%.

Żywienie

Hełmogwany stożkogłowe żywią się przede wszystkim owadami. W naturze najchętniej polują na duże latające owady takie jak motyle, ćmy i chrząszcze. W niewoli najlepiej podawać im jak najbardziej urozmaiconą dietę składającą się z różnych typów karaczanów, świerszczy oraz planktonu łąkowego zbieranego z czystych ekologicznie obszarów. Z doświadczenia własnego mogę stwierdzić, że gady te niemal całkowicie ignorują słabo poruszający się pokarm (np. larwy chrząszczy) oraz owady na powierzchni gruntu. Najchętniej polują na szybko przemieszczające się karaczany na gałęziach. Konieczna jest regularna suplementacja preparatami witaminowo-mineralnymi.

Rozmnażanie

Do godów może dojść o każdej porze roku. Samiec przybiera bardziej jaskrawe ubarwienie i wykonuje zrytualizowane gesty głową w celu zainteresowania samicy. Po kopulacji samica w płytkiej jamce wykopanej w torfowym podłożu składa od 4 do 15 jaj. Inkubacja trwa ok. 60-65 dni w temperaturze 27-28°C. Samica może składać lęgi nawet 3 razy w ciągu roku.

Zimowanie

Brak danych.

Uwagi

Mimo, że coraz częściej w handlu spotyka się okazy pochodzące z hodowli a rozmnożenia tego gatunku są z roku na rok liczniejsze, to nadal wiele osobników pochodzi z odłowu z warunków naturalnych. Okazy takie są bardzo często w bardzo złym stanie, silnie odwodnione, z licznymi urazami i infekcjami pasożytniczymi. Po zakupieniu tego typu zwierzęcia trzeba poddać je kwarantannie i kontroli weterynaryjnej. Podczas kwarantanny należy zapewnić gadom spokój i jak najmniej stresu. Po tym okresie hełmogwany stożkogłowe z reguły stają się spokojne i przyzwyczajają się do człowieka.

Opracowanie i źródła informacji

Jakub Kowalski

Źródła informacji

Na podstawie własnych doświadczeń oraz:

Köhler, G.: Basilisken – Helmleguane, Kronenbasilisken. herpeton, Offenbach, 1999.

Hribal, J. & V. Holanova: Laemanctus serratus, The Casquehead Iguana. Reptilia (GB) (32): 48–52. Barcelona, 2004.

Schmidt, K. P. 1933. New reptiles and amphibians from Honduras. Field Mus. Nat. Hist. Zool. Ser.

McCranie, J.R. & Köhler, G. 2004. Laemanctus longipes. Catalogue of American Amphibians and Reptiles 795

Liczba wyświetleń: 4815