Nadchodzi nowa era LED UVB

 

Nadchodzi nowa era LED UVB – Czy LEDy powtórzą swój sukces? Nowe problemy ze zdrowiem zwierząt.

(TL;DR) Za długie, nie czytam – czyli najważniejsze informacje na początku

🔸 Technologia LED UVB na rynku masowym przeżywa swój rozkwit właśnie teraz w 2021 roku.
🔸 Z wyjątkiem nielicznych, większość lamp LED UVB nie emituje szkodliwego promieniowania UVC i szkodliwego UVB poniżej 290 nm.
🔸 Pomimo powyższego wraz z nową technologią LED UVB pojawiły się nowe problemy, które mogą poważnie zaszkodzić zdrowiu zwierząt.
🔸 Na chwilę obecną (listopad 2021) nie ma w pełni bezpiecznych lamp LED UVB, a ich zakup jest odradzany, zarówno przez nas, jak i weterynarzy oraz naukowców specjalizujących się w dziedzinie lamp UVB dla gadów.
🔸 Nienaturalne światło lamp LED UVB wpływa na wyniki podawane przez miernik Solar Meter 6.5, które stają się mało wiarygodne.
🔸 Technologia LED UVB mimo nie najlepszych początków swojej kariery, ma duży potencjał. W przyszłości może przyczynić się przede wszystkim do lepszego leczenia zwierząt z niedoborami witaminy D3 i przyspieszać ich powrót do zdrowia. O wiele szybciej niż jakiekolwiek inne znane nam źródło UVB (wliczając w to promieniowanie słoneczne). Tym samym LEDy UVB (5 – 15W) zastąpiłyby takie lampy lecznicze jak Osram UltraVitalux 300W.

Wstęp

Każdy z nas długo wyczekuje momentu, gdy będziemy mogli zapomnieć o konieczności wymiany lamp UVB i pamiętaniu jak często należy to robić. Jedną z takich obietnic wydaje się technologia LED UVB. LEDy to lampy (przynajmniej w teorii) długowieczne, pobierające małe ilości prądu i emitujące spore ilości światła w zamian. Przeżyły one już swój pierwszy sukces wypierając tradycyjne żarówki, świetlówki i halogeny stosowane do oświetlania pomieszczeń. Jednak z jakiegoś technologicznego (i być może ekonomicznego) powodu, w terrarystyce długo już czekamy na technologię LED UVB.

Era metalohalogenów (era poprzedzająca LED UVB)

Nie będę rozpisywał się tutaj o historii wszystkich lamp UVB (może zrobię to w osobnym artykule: Historia lamp UVB), jednak warto wspomnieć wcześniejszą erę lamp metalohalogenowych.

Era metalohalogenów UVB (a dokładniej lamp metalohalogenkowych w wersji z UVB) zaprezentowana została w 2007 roku przez niemiecką firmę Lucky Reptile. Także trochę czasu już minęło. Oczywiście nie od razu zdobyła ona zaufanie klientów, a w trakcie swojego rozwoju przeszła kilka bardzo istotnych zmian oraz kilka mniejszych wpadek. Jednak dziś jest jednym z najbardziej docenianych typów lamp UVB, zaraz obok świetlówek T5.

Metalohalogeny docenione zostały przede wszystkim za możliwość produkcji dużej ilości promieni UVA i w tej dziedzinie do dziś nie mają sobie równych. Ponadto duże ilości UVB, grzanie, dobra jakość światła i niski pobór mocy zdecydowały o tym, że metalohalogeny stały się godnym następcą rtęciówek. Duże ilości promieni UVA spowodowały wzrost aktywności i zwiększoną chęć przesiadywania gadów pod lampą, z siłą podobną do tej jaka ciągnie je do okna w słoneczny dzień. To wszystko zasługa promieni UVA.

Oczywiście jak każde lampy metalohalogeny (szczególnie te w wersji z UVB) także mają swoje wady, ale o tym opowiem innym razem (artykuł: Typy lamp UVB).

Era LED UVB

Pierwsze lampy LED UVB

O prototypach lamp LED UVB pisałem już dwa lata temu w artykule: Lampy LED-UVB w terrarystyce. Same badania nad technologią LED UVB w kontekście terrarystyki były znane znacznie wcześniej, bo już od 2016 roku. W 2017 roku Cusack we współpracy z firmą ZooMed opublikowali pierwsze wyniki badań tych lamp z wykorzystaniem agam brodatych w testach. Już wtedy pojawiały się pierwsze wątpliwości dotyczące bezpieczeństwa tych lamp.

Obecny 2021 rok odznaczy się jako okres wprowadzenia tej technologii do produkcji masowej. Pierwszymi firmami jakie wprowadziły technologię LED UVB są: ZooMed, Reptile Systems, Jetter Terraristikbedarf, Terrario’s Reptile, Vivtech oraz Dragon Drago Lux. Warto nadmienić, że jedna z firm zdążyła już wycofać swój produkt ze względu na emisję szkodliwego UVC wykazaną w testach.

Obietnice producentów

Zanim przejdziemy do omawiania samych lamp LED UVB zobaczmy jakie informacje znajdziemy na pudełku poszczególnych lamp. Producenci obiecują przede wszystkim brak szkodliwych promieni UVC. Dodatkowo, jak na LEDy przystało, długowieczność produktu. Okres wypalania się lamp w zależności od firmy zdeklarowany jest na od 4 do 12 lat. Duża część produktów oferuje także rysunek przedstawiający ilość UV Index tych lamp na danej wysokości.

Widmo lamp LED UVB w zakresie światła widzialnego

Diody zastosowane w tego typu lampach to typowe diody LED o zimnej temperaturze barwowej 6500K. W porównaniu ze światłem słonecznym lampy te emitują bardzo małe ilości światła widzialnego (wykres po lewej, poniżej), skupiają się głównie na emisji promieniowania UVB.

Środkowy wykres poniżej przedstawia w tle widmo lampy LED UVB, w tym wypadku DRAGON Drago-LUX LED UVB Forest 4W oraz zaznaczone zieloną linią widmo promieniowania słonecznego. Zaś na pierwszym planie widzimy słupki odpowiadające ilości światła jakie odbierają poszczególne czopki oka ludzkiego. Ludzkie oko składa się z 3 rodzajów czopków: niebieskiego, zielonego i czerwonego. Zielona kreska to procentowy odpowiednik ilości światła słonecznego. Gdy słupek sięga zielonej kreski i nie jest ponad nią uzyskujemy idealnie białe światło dla naszego wzroku. W przypadku tych LED UVB światło jest bardzo białe dla ludzkiego oka.

Ostatni wykres przedstawia podobny schemat, z tą różnicą, że jest dostosowany do wzroku gadów. Gady posiadają 4 typy czopków (UVA, niebieski, zielony i czerwony) lub 3 typy czopków (UVA, niebieski i zielony), stąd też to co widzą gady znacznie różni się od tego co my widzimy. Przede wszystkim gady posiadają dodatkowy kolor, „kolor UVA”. Gdy analogicznie sprawdzimy widmo lamp LED UVB zauważymy, że jest ono podobnie stosunkowo białe dla oka gadów, może być nieco zabarwione na wspomniany wcześniej „kolor UVA”, jednak nie dużo. Także pod tym względem LEDy sprawdzają się dość dobrze, zauważyć można też ich delikatny spadek jeśli chodzi o kolor czerwony.

(Źródło: Licht-im-terrarium.de, autor: Sarina Wunderlich)

Najważniejsze problemy lamp LED UVB

🔸 Emisja szkodliwego UVC i UVB poniżej 290 nm.

O ile faktycznie potwierdzono, że niektóre lampy LED UVB emitowały szkodliwe fale UVC i niskie UVB poniżej 290 nm, to nie w tym leży główny problem tej technologii. Jetter Terraristikbedarf wycofało już swoje lampy ze względu na szkodliwą emisję UVC. Zaś identycznie wyglądają tylko ostatnio sprzedawane i jeszcze w ogóle nie zbadane Terrario’s Reptile importowane prosto z Chin. Czy te drugie emitują szkodliwe UVC, czy też nie? Można się tylko domyślać, przynajmniej dopóki nie zostaną odpowiednio przebadane.

Lampy Terrario’s Reptile

Pomimo obaw wielu ludzi, problemy ze szkodliwym UVC na tych dwóch lampach się jednak kończą. Lampy ZooMed, Reptile Systems, Dragon Drago Lux i Vivtech są już po testach z użyciem spektrometru i już potwierdzono, że nie emitują żadnego UVC. Zaś UVB poniżej 290 nm jest emitowane w bardzo śladowych ilościach, powyżej 285 nm. Idealnie by było gdyby lampa w ogóle nie emitowała światła o tych długościach fal, jednak przyjmuje się, że takie ilości nie powinny wpływać na zdrowie zwierząt. LEDy zastosowane w tych lampach noszą nazwę LED 305 nm i pod względem emisji UVC i szkodliwego UVB są uznawane za bezpieczne.

Tak wygląda widmo szkodliwego LED UVB/UVC, zielone linie to promienie słoneczne, po lewej w południe i po prawej podczas wschodu lub zachodu Słońca. Jak widać te diody LED UVB emitują światło o długościach fal znacznie niższych niż 300 nm. (źródło: Licht-im-terrarium.de, autor: Sarina Wunderlich)

🔸 Wąski zakres długości fal emitowanego światła.

Największy problem leży w zakresie długości fal jakie emituje światło LED UVB 305 nm. Jak sama nazwa wskazuje LEDy emitują światło głównie w okolicy 305 nm, a dokładniej największy szczyt emisji światła przypada na 308 nm. Sam zakres długości fal to jakieś 20 nm od 295 nm do 315 nm. Jest to bardzo wąskie pasmo światła.

Dlaczego to takie ważne?

Jest to ważne, ponieważ w tym właśnie miejscu zaczyna się problem z technologią LED UVB, która jest bardzo nienaturalnym światłem. Można nawet rzec, że jest odwrotnością naturalnego promieniowania słonecznego. Taka zależność wywraca do góry nogami także proces syntezy witaminy D3. Z natury jest to proces długotrwały, powolny i regulowany. Światło LEDów pozbawiaj syntezę witaminy D3 samokontroli i może prowadzić do nadprodukcji witaminy D3.

Tak wygląda widmo LED 305 nm, zielone linie to promienie słoneczne, po lewej w południe i po prawej podczas wschodu lub zachodu Słońca. Jak widać widmo tych lamp jest o wiele bardziej zbliżone w zakresie 290 – 310 nm do promieni Słonecznych, brakuje jednak dużo światła o wyższych długościach fal powyżej 310 nm. (źródło: Licht-im-terrarium.de, autor: Sarina Wunderlich).

Mała dygresja: sam proces syntezy witaminy D3 jest bardzo skomplikowany i opiszę go w osobnym artykule: Synteza witaminy D3, a światło UVB, także odsyłam do przeczytania, jeśli ktoś jest ciekawy. W tym miejscu postaram się opisać skrótowo to co najważniejsze w kontekście LED UVB. Tekst i tak jest już wystarczająco długi i skomplikowany.

Upraszczając najmocniej jak się da: synteza witaminy D3 przebiega pod różnymi długościami fal od 270 nm do 335 nm. Oczywiście wszystko poniżej 290 nm jest szkodliwym UVB i/lub UVC, a lampy na których się skupiamy z założenia nie emitują szkodliwego UVC/UVB poniżej 290 nm, dlatego też pominiemy tutaj dyskusję o zakresie 270-290 nm. Zostaje nam do omówienia synteza witaminy D3 w zakresie 290-335 nm.

Taki proces syntezy witaminy D3 w skórze możemy podzielić na 2 części: produkcji witaminy D3 i „hamulca” tej produkcji. Produkcja witaminy D3 polega na przemianie kilku substancji w prewitaminę D3 pod wpływem promieniowania UVB i dalej dzięki ciepłu w witaminę D3. „Hamulec” zaś polega na przemianie wytworzonej prewitaminie D3 w inne substancje, zanim ta zdąży się zmienić w witaminę D3. Myślę, że można tu nadmienić to, że istnieje także drugi „hamulec”, który niszczy witaminę D3 zanim ta zdąży zostać przetransportowana ze skóry do krwiobiegu. To wszystko, zarówno produkcja, jak i oba hamulce, są możliwe dzięki promieniowaniu UVB. Wszystkie substancje, które powstają podczas „hamowania” syntezy witaminy D3 mogą z powrotem zmienić się w prewitaminę D3 wystarczy do tego odpowiednia ilość promieni UVB o odpowiedniej długości fali innej dla każdej substancji i w drugą stronę może stać się ponownie prewitaminą D3. Jest to niekończący się proces ustalania równowagi między tymi substancjami.

Proces samej produkcji witaminy D3 zachodzi przy niższych długościach fal UVB do około 315 nm. Proces „hamowania” ma znacznie większą tolerancję i zachodzi aż do 335 nm. Jako że Słońce emituje znacznie więcej światła w zakresie 315-335 nm (hamulec) niż w 300-315 nm (produkcja) to w efekcie ze wszystkich dostępnych substancji w skórze tylko niecałe 10% jest przekształcanych w witaminę D3 i trafia dalej do krwiobiegu. Jest to powolny proces zapobiegający przedawkowaniu witaminą D3.

Jak już wcześniej wspomniałem lampy LED UVB przewracają wszystko do góry nogami. Emitują światło tylko do 315 nm (produkcja), bardzo mało do 320 nm, a powyżej aż do 335 nm nie emitują już w ogóle nic (hamulec). Tym sposobem LEDy UVB praktycznie w ogóle pozbawiają gady możliwości do regulowania produkcji witaminy D3, co podczas dziennego stosowania takich lamp po 8-12 godzin może doprowadzić do przedawkowania witaminą D3, na skalę z jaką dotychczas nigdy nie mieliśmy do czynienia.

Oczywiście szybka synteza dużych ilości witaminy D3 może być zaletą u osobników z problemami niedoboru, naświetlanymi przez krótki czas. Jednak nawet u nich kiedyś poziom witaminy D3 osiąga optymalne wartości, zaś w terrarium potrzebujemy lamp zbliżonych do promieniowania słonecznego, które będą trzymały optymalny, zdrowy poziom witaminy D3 u gadów przez długi czas. Gady same sobie wybiorą drogą bezstresową kiedy chcą się wygrzewać, a kiedy nie. Jeśli jakiś zwierzak przesadzi z wygrzewaniem to proces „hamowania” produkcji sam się zajmie nadmiarem witaminy D3. Nikt przecież nie chce siedzieć z zegarkiem w ręku i liczyć czy jaszczurka lub inny gad ma już odpowiednią ilość witaminy D3, żeby zgasić w odpowiednim momencie lampę. Nikt nie chce także badać co chwilę ilość witaminy D3 we krwi i sprawdzać czy jest na odpowiednim poziomie. Nie jest to ani zdrowe dla zwierząt, zapewnia wiele stresu i niepotrzebnego kłucia igłami. Dodatkowo należy wziąć pod uwagę, że gady bywają kapryśne i nie zawsze chcą siedzieć pod lampą wtedy kiedy my tego chcemy.

Żeby być sprawiedliwym należy tutaj zaznaczyć, że te lampy są obecnie bardzo mocno testowane i nie wiemy tak naprawdę co się stanie po długotrwałym (np. po roku lub kilku latach) wystawieniu gadów na działanie lamp LED UVB. Badania nad bezpiecznym stosowaniem lamp LED UVB trwają nie tylko w kontekście gadów, ale także innych zwierząt oraz w medycynie ludzkiej. I wszystkie z nich są w bardzo początkowym stadium.

Jeszcze jedną niewiadomą jest także nadprodukcja witaminy D3. Nasze dane na temat hiperwitaminozy witaminy D3 są bardzo ubogie. Wiemy, że znajdywano osobniki o bardzo wysokich ilościach we krwi, którym nic nie dolegało, wiemy o kilku przypadkach zwapnienia stawów powiązanych ze zbyt dużymi dawkami D3, najczęściej były one też powiązane ze wcześniejszym przebyciem niedoboru D3, czyli popadanie z jednej skrajności w drugą, no i wiemy też, że hiperwitaminoza witaminą D3 zdarza się bardzo rzadko. Większość doustnych preparatów posiada minimalne ilości witaminy D3, także przedawkowanie tej witaminy jest bardzo mało prawdopodobne.

🔸 Pomiary lamp LED UVB za pomocą Solar Meter 6.5, 6.4 lub ZooMed UV Index Meter

Ilość UVB (tzw. wykres UV index, inaczej wykres UVB) lamp Reptile Systems New Dawn UVI Flood, ZooMed Reptisun UVB/LED oraz VivTech Sur Sun Mid Day Blaze 3W.

Powyższe wykresy pod względem samych wyników UV Index spokojnie mogą konkurować z lampami takimi jak metalohalogeny 50W i 70W, czy świetlówkami T5. Należy jednak pamiętać, że wyniki te mogą nie odpowiadać poziomowi witaminy D3 jaki uzyskamy w rzeczywistości. Tak jak wspomniano w tekście poniżej pod tradycyjnymi lampami UVB (metalohalogeny, świetlówki T5) dla agamy brodatej optymalny poziom UV Index wynosił 4.0, w jednym z badań (Cusack, 2017) by wytworzyć spore ilości witaminy D3 pod lampami LED UVB 305 nm wystarczył UV Index 0.2. Oczywiście nie podano w tamtej publikacji widma i nie wiemy, czy były to LEDy tego samego typu, czy inne. Wiemy jednak, że pod tego typu lampami może zachodzić do zaburzeń w syntezie witaminy D3 i jej nadprodukcji, dlatego można porównywać między sobą lampy LED tego samego typu (w tym wypadku 305 nm), nie należy porównywać ich z innymi lampami (t5, czy metalohalogen), a przynajmniej brać pod uwagę to, że takie porównanie może wprowadzać w błąd. (Autorzy: Frances Baines – pierwsze dwa wykresy i Sarina Wunderlich trzeci wykres)

Solar Meter 6.5 i jego pokrewne mierniki pozwalają na zmierzenie ilości zsyntetyzowanej witaminy D3 pod daną ilością różnych długości fal, np. pod różnymi lampami UVB. Miernik ten nie uwzględnia jednak „hamulca” produkcji witaminy D3 i zakłada, że jest on cały czas na stałym poziomie, mierzy tylko ilość UVB, która jest wymagana do przejścia substancji na prewitaminę D3 i wylicza ile witaminy D3 powstanie z uwzględnieniem „hamulca”, który przecież był zawsze. W przypadku innych niż LED lamp UVB nie było to nigdy problemem, gdyż wyższe długości fal były tak właściwie efektem ubocznym, zawsze obecne, największym problemem było wyprodukowanie tych niskich długości fal.

Oczywiście LEDy UVB nie emitują dłuższych fal wyłączając „hamulec” produkcji witaminy D3 praktycznie do zera. W efekcie miernik pokazuje bardzo niskie wartości (tak jakby hamulec działał), a LEDy UVB wyłączają hamulec oszukując w ten sposób miernik i powstają bardzo wysokie wartości witaminy D3, których miernik nie uwzględnia. Jedno z badań pokazuje, że dla agam brodatych pod LED UVB wystarczą wartości UV Index 0.2, by wyprodukować odpowiednią ilość witaminy D3. Takie wartości powinny być niewystarczające nawet dla gadów o nocnym trybie życia, a co dopiero dla światłolubnych agam brodatych.

To pokazuje, że w przypadku LED UVB nie możemy polegać na pomiarach z miernika Solar Meter 6.5, a tym bardziej nie możemy porównywać tych wyników z innymi źródłami światła (świetlówkami, metalohalogenami itd.). Zaś wyniki optymalne dla świetlówek UVB (dla agam brodatych jest to UV Index równy 4.0-6.0 i maksymalnie 8.0), mogą w przypadku LEDów okazać się śmiertelnie niebezpieczne dla zwierząt korzystających z lamp LED UVB. Podsumowując oprócz sprawdzenia wypalania się LEDów mierząc tym miernikiem nie dowiemy się czy mamy dobrą lampę dla naszego gada, czy też nie.

Jeszcze jednym problemem jaki pojawi się w przyszłości to różne zmodyfikowane typy lamp LED UVB, które na pewno zaczną się pojawiać na rynku. Na chwilę obecną mamy tylko dwa typy: LED 305 nm i szkodliwy LED UVB/UVC, ale mogą i na pewno pojawią się w przyszłości inne LEDy jak LED 310, LED 325 itd. Przed wejściem na rynek lamp LED UVB wystarczyło ustalić tylko, czy lampa nie emituje szkodliwego UVC, a reszta była już znana. Lampy LED UVB zmieniają tą zasadę i dają możliwość manipulowania każdą długością fali z osobna, a co za tym idzie sterowanie syntezą witaminy D3 w każdą ze stron i za każdym razem są w stanie oszukać mierniki Solar Meter w nieco inny sposób zmieniając jego wynik. Hamulec może przecież być tylko trochę mocniejszy.

Oprócz powyższego wyniki UV Index stają się coraz mniej stabilne i różnią się w zależności od modelu w wypadku gdy pod uwagę bierzemy bardzo niskie długości fal. Na załączonym wykresie Sariny Wunderlich widać, 6 urządzeń Solar Meter 6.5 i pomiar metalohalogenu (UV HQI), w tym wypadku wyniki są bardzo zbliżone. Jednak w przypadku bardzo nienaturalnego światła jakim są LED 275 nm Solar Meter zaczyna pokazywać bardzo różne wyniki pod tą samą lampą. To pokazuje, że tego typu mierniki mogą nie być odpowiednie do tego typu pomiarów. W przypadku LED 305 nm wyniki są bardzo zbliżone. (Autor: Sarina Wunderlich)

🔸 Wypalanie się LED UVB

Obietnica, że lampy wytrzymają ponad 4 lata lub nawet 12 lat zachęciłaby każdego kupującego. Niestety testy wypalania się tych lamp pomimo tego, że są jeszcze w trakcie (najdłuższe trwają 2 miesiące – stan na początek listopada 2021 roku), to już na tym etapie widać, że jest bardzo mało prawdopodobne, by lampy spełniły swoją obietnicę 4 lat.

Pierwsze testy wypalania się lamp LED UVB do dwóch miesięcy po 12 godzin dziennie pokazują, że szybkość wypalania się tych lamp z jednej strony może być różna, z drugiej strony można już na tym etapie z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że lampy te nie będą w stanie dotrzymać swojej obietnicy 4 lat działania. W pierwszym przypadku VivTech Sur Sun First Call (lampa dla gadów „nocnych”) spadek UVB jest drastyczny, może on być spowodowany wadliwą serią lub innymi losowymi przyczynami.

🔸 Pozostałe wady

Pozostałe wady LED UVB obejmują:

– Budowę lampy, która musi się składać z wielu jednostek LED (UVB, UVA i światła widzialnego) by uzyskać pełen zakres wszystkich długości fal światła lub chociaż trochę białego światła. Te mniejsze elementy lampy niestety muszą być umiejscowione obok siebie w pewnych odstępach by się nie przegrzały. Podjednostki te nie świecą dokładnie w jedno i to samo miejsce, przez co tworzy się wiele kolorowych plam, szczególnie na oświetlanej krawędzi, zamiast jednolicie białego światła.

Powyższe zdjęcia lamp VivTech Sur Sun LED UVB (oczywiście inne LED UVB zachowują się tak samo) zostały zrobione by pokazać pojawiające się podwójne cienie, mające związek z ułożeniem diod obok siebie. Pierwsze dwa zdjęcia zrobione zwykłym aparatem pokazują to jak dane światło jest widoczne dla człowieka, który nie widzi promieniowania UV. Warto zwrócić uwagę na tworzące się podwójne cienie. Ciekawe jest jednak trzecie zdjęcie zrobione aparatem ze zdjętym filtrem UVA, to symuluje jak te lampy są postrzegane przez gady. Jak widać na ostatnim zdjęciu podwójne cienie stają się dwukolorowe, z fioletowym zabarwieniem, które jest tak naprawdę kolorem UVA dla gadów. Takie światło nie jest jednolicie białe dla gadów i nie przypomina tego co my widzimy. (Źródło: Licht-im-terrarium.de, autor: Sarina Wunderlich).

– Awaryjność lamp – lampy LED mają to do siebie, że składają się z wielu podjednostek, a każda z nich odpowiada za inny rodzaj światła. W lampach LED UVB są to: dioda UVB, dioda UVA i dioda 6500K. Ta ostatnia odpowiedzialna jest za światło widzialne. Może się zdarzyć, że jedna z takich diod w lampie LED UVB może przestać działać i wcale nie oznacza to, że cała lampa przestanie świecić. Oczywiście jeśli jest to dioda z białym światłem widzialnym to od razu zauważymy, że coś jest nie tak. Co jednak w sytuacji, gdzie spali się dioda UVB, odpowiedzialna za światło którego nie widać gołym okiem? W takiej sytuacji możemy nawet nie zauważyć, że lampa nie emituje już UVB, a okres wymiany sugerowany przez producenta to 4 lata. Taka kombinacja może prowadzić do sytuacji gdzie nie zauważymy braku UVB u gadów przez kilka lat. Oczywiście jeśli nie mierzymy swoich lamp UVB miernikiem regularnie.

– Konieczność łączenia tych lamp z innymi – lampy LED UVB nie grzeją stąd też konieczność dodania dodatkowego źródła ciepła, ale także konieczność doświetlenia terrarium innymi lampami. Obecne lampy LED UVB nie dają wystarczającej ilości światła widzialnego, stąd też powinny być traktowane głównie jako źródło UVB. Oczywiście na chwilę obecną nie ma jednej, idealnej lampy, która emitowałaby całe widmo promieniowania słonecznego, także konieczność łączenia kilku typów lamp istnieje prawie zawsze.

Potencjał technologii LED UVB

Opisałem już wady i problemy LED UVB, to teraz bardziej optymistyczne rzeczy. Bo o ile LEDy UVB teraz są mało użyteczne nie oznacza to że w przyszłości nie będą jedną z lepszych technologii.

🔸 LED UVB w celach leczniczych

Potencjał technologii LED UVB w celach leczniczych jest na chwilę obecną w trakcie badań i jest to jedna z najbardziej obiecujących cech tych lamp. Te badania odbywają się na szeroką skalę. Firmy widzą potencjał tych lamp nie tylko w weterynarii, ale i w medycynie ludzkiej. W końcu szybka synteza witaminy D3 przyda się wszystkim zwierzętom, a nawet u ludzi. W końcu problem niedoborów witaminy D3 nęka wszystkie organizmy przebywające w zamkniętych pomieszczeniach na całym świecie.

Wstępne badania z użyciem fragmentów skóry ludzkiej sugerują, że pod lampami LED UVB produkowane jest około 2.4 raza więcej witaminy D3 niż pod naturalnym promieniowaniem słonecznym.

🔸 LED UVB w terrarium

O ile LEDy 305 nm w terrarium się nie sprawdzają, o tyle zawsze można tą technologię poprawić i udoskonalić. Na chwilę obecną naukowcy wyczekują technologii LED 310 i LED 325, idealnie w proporcjach 1 sztuka 310 nm na 3 sztuki 325 nm. Taka mieszanka wg naukowców pozwoliłaby na osiągnięcie promieniowania bardzo zbliżonego do słonecznego w kontekście promieniowania UVB.

🔸 Pozostałe zalety LED UVB

Pozostałe zalety LED UVB to:

– Brak statecznika – te lampy nie wymagają statecznika.
– Wielkość lampy – z technologią LED UVB możemy tworzyć lampy tak duże jak tylko tego chcemy. Zarówno producenci, jak i osoby tworzące belki LED samemu mogą tworzyć lampy dopasowane idealnie do wielkości terrarium i o takiej ilości UVB jaka akurat jest potrzebna.
– Brak rtęci i innych szkodliwych związków, a sama lampa nie rozbije się w terrarium. Rtęć zawierają stare lampy tzw. rtęciówki, czyli wszystkie te które nie są świetlówką kompaktową, emitują UVB i jednocześnie nie wymagają statecznika. Po zbiciu się takiej lampy rtęć może wycieknąć w terrarium, a jej opary zatruć zwierzaka będącego w środku.

Literatura

Opracował: Krzysztof Lis (Vulpes90)

• Publikacje:
• Baines, F. M. (2021). Vitamin D3 Synthesis: A self-limiting process in natural sunlight.
• Cusack, L., Rivera, S., Lock, B., Benboe, D., Brothers, D. & Divers, S. (2017) Effects of a light-emitting diode on the production of cholecalciferol and associated blood parameters in the bearded dragon (pogona vitticeps). Journal of zoo and wildlife medicine, 48 1120–1126.
• Kalajian, Aldoukhi, Veronikis, Persons, K. S. & Holick, M. F. (2017) Ultraviolet B Light Emitting Diodes (LEDs) Are More Efficient and Effective in Producing Vitamin D3 in Human Skin Compared to Natural Sunlight. Scientific Reports, 7 11489.
• Strony WWW:
• Licht-im-terrarium.de, a w szczególności:
  • http://www.licht-im-terrarium.de/led/uvb – Artykuł na temat lamp LED UVB
  • http://www.lamps.licht-im-terrarium.de/lamptypes/view/8 – Testy lamp LED UVB
• Grupa FB – Reptile Lighting – Przewodnik UVB LED
• Testy lamp LED UVB:
• Baines, F. M. (2021). ZooMed Reptisun UVB/LED: Lamp Rest Report.
• Baines, F. M. (2021). Reptile Systems New Dawn UVI Flood: Lamp Test Report.
• Wunderlich, S. (2021) Lightstorm LED UVB: Lamp Test Report.
• Wunderlich, S. (2021) DRAGON Drago-LUX LED UVB: Lamp Test Report.
• Wunderlich, S. (2021) VivTech Sur Sun LED UVB: Lamp Test Report.

Podziękowania

Szczególne podziękowania chciałbym skierować do lek. wet. Frances Baines oraz dr rer. nat. Sariny Wunderlich za udostępnienie swoich wykresów i materiałów na potrzeby tego artykułu.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Liczba wyświetleń: 4314