Leiocephalus personatus – tropidur maskowy, legwanik pustynny*, legwan haitański**

Samiec – Leiocephalus personatus – tropidur maskowy

Leiocephalus personatus – tropidur maskowy

Nazewnictwo

Nazwa polska: Tropidur maskowy, legwanik pustynny* (* nazwa nieprawidłowa), legwan pustynny (nazwa nieprawidłowa), legwan maskowany (nazwa nieprawidłowa), legwanik maskowany (nazwa nieprawidłowa), legwan haitański** (** nazwa nieprawidłowa)

Nazwa angielska: Hispaniolan masked curly-tail lizard, Green-legged curly-tail lizard, jewelled curly-tail lizard, Haitian Curlytail Lizard

Nazwa niemiecka: Bunter Maskenleguan

Nazwa czeska: Leguánek maskovaný

Systematyka

Tropidur maskowy (Leiocephalus personatus Cope, 1863) należy do rodziny lawanikowatych (Tropiduridae). Wcześniej była to podrodzina Tropidurinae w rodzinie Leiocephalidae. Część herpetologów nie zaakceptowała tej zmiany w systematyce i podniesienia podrodziny do rangi rodziny.

Podgatunki

W obrębie gatunku występuje 12 podgatunków:

Leiocephalus personatus personatus COPE 1862
Leiocephalus personatus actites SCHWARTZ, 1967
Leiocephalus personatus agraulus SCHWARTZ, 1967
Leiocephalus personatus budeni SCHWARTZ, 1967
Leiocephalus personatus elattoprosopon GALI, SCHWARTZ, & SUAREZ, 1988
Leiocephalus personatus mentalis COCHRAN, 1932
Leiocephalus personatus poikilometes SCHWARTZ, 1969
Leiocephalus personatus pyrrholaemus SCHWARTZ, 1971
Leiocephalus personatus scalaris COCHRAN, 1932
Leiocephalus personatus socoensis GALI and SCHWARTZ, 1982
Leiocephalus personatus tarachodes SCHWARTZ, 1967
Leiocephalus personatus trujilloensis MERTENS, 1949

źródło reptile-database.org

Wielkość

Samce osiągają rozmiar 25 cm, w naturalnym środowisku mogą być trochę większe i osiągać maksymalnie 30 cm. Samice są mniejsze od samców i mają około 20-22 cm.

Długość życia

Nie jest dokładnie określona i podawane są różne dane: od 4 do ponad 10 lat.

Wygląd

Jaszczurki te są smukłe z małą głową w porównaniu do ciała, kończyny tylne większe od przednich i bardziej umięśnione. Samce są pięknie ubarwione, całe ciało mają koloru czerwonego z białymi i zielonymi łuskami, które najlepiej są widoczne po wylince, brzuch mają biały, a plecy są w odcieniach brązu. Tylne kończyny są koloru zielonego. Na głowie samca występuje pomarańczowe zabarwienie na dolnej żuchwie oraz podgardlu, na wysokości oczu znajduje się czarny pas tworzący tak zwaną „maskę” skąd wzięła się jego nazwa. Na czubku głowy znajdują się białe paski tworzące niezwykły wzór razem z brązowym ubarwieniem. Samce dodatkowo posiadają „grzebień” ciągnący się od zakończenia głowy po koniec ogona, rzadko jest podnoszony i eksponowany w terrarium. Samice są mniej efektownie ubarwione, ale nie można powiedzieć, że są brzydsze. W ich ubarwieniu dominują brązy i czerń. Spód ciała jest biały w charakterystyczne czarne cętki, które nie występują u samców. Samice nie posiadają „maski” na oczach.

Występowanie

Występuje na wyspie Hispaniola (Haiti oraz Dominikana), pobliskich wyspach oraz został introdukowany na Florydzie.

Zachowanie

Jaszczurki te komunikują się za pomocą ruchów ciałem, często można zauważyć kiwanie głową, zwijanie ogona lub jego machanie oraz wykonywanie pompek. Zachowania te niekoniecznie muszą być wykonywane w przypadku zauważenia innego osobnika.

Aktywność

Jaszczurki te prowadzą dzienny tryb życia. Większość dnia poświęcają na wygrzewanie się na rozgrzanym asfalcie lub kamieniach. Gatunek ten jest bardzo płochliwy i przy najmniejszym zagrożeniu rzuca się do ucieczki, są bardzo szybkie – nawet nasza rodzima „zwinka” jest przy nich wolna. Leiocephalus personatus prowadzą naziemny tryb życia, gdzie kopią swoje nory w podłożu. Dorosłe samce często wyszukują jak najwyższy punkt na swoim terytorium aby mieć na wszystko oko, wdrapywanie się jak najwyżej na różne konary, krzaki lub drzewa ma na celu pokazanie innym samcom, że dane terytorium należy do danego samca.

Biotop

Gatunek ten jest zdolny do życia w każdym siedlisku jeżeli tylko będzie miał zapewnione odpowiednie warunki. Na wyspie Hispaniola możemy wydzielić dwie pory roku: suchą-zimową i wilgotną-letnią, jednak różnice pomiędzy nimi w temperaturach oraz wilgotności nie są znaczne. Jaszczurki te występują na wydmach, w lasach w centrum wyspy, na sawannach, w okolicach plaż żwirowych, na plantacjach, w ogrodach oraz terenach mieszkalnych. Ważne jest aby na danym terenie było dużo miejsc do schowania się w przypadku zagrożenia. Dzięki szybkiemu przystosowywaniu się do otaczających warunków środowiska gatunek ten daje możliwość terrarystom do wyboru typu i wystroju terrarium.

Terrarium

Jaszczurki te ze względu na bardzo żywiołowy temperament powinny być trzymane w terrariach o dużej powierzchni, dla pary terrarium powinno być 100x40x40 cm oczywiście im większe tym lepsze. Ja trzymam się reguły, że długość terrarium to minimum trzy długości dorosłego osobnika, a szerokość to minimum jedna długość. Jako podłoże można użyć piasku, torfu lub włókna kokosowego. Podłoża powinno być sporo ze względu na kopiący tryb życia tych jaszczurek, minimalna wysokość podłoża to 5-6 cm. Najlepszym sposobem na otrzymanie najlepszego wg mnie podłoża jest wymieszanie torfu z piaskiem w stosunku 2:1. Z doświadczenia zauważyłem, że na samym torfie lub piasku osobniki nie chciały się mnożyć. Oczywiście mogło to być upodobanie moich osobników. Do wystroju warto dodać różne kamienie i z nich utworzyć kryjówki, polecam piaskowce, które dobrze trzymają wilgoć oraz łatwo je ułożyć na różne ciekawe sposoby. Ważnym elementem wystroju jest ścianka, która zwiększa powierzchnię życiową. Ściankę można wykonać samemu lub kupić już gotowe tło strukturalne. Na resztę wystroju powinny się składać różne rośliny żywe lub sztuczne oraz konary lub gałęzie wcześniej przygotowane do umieszczenia w terrarium. W terrarium należy również umieścić miskę na wodę, nie musi być duża ponieważ gatunek ten nie przepada za kąpielami w wodzie.

Oświetlenie

Leiocephalus personatus potrzebuje dużej ilości promieniowania UVB dlatego też należy w terrarium umieścić świetlówkę o dużej emisji tego promieniowania najlepiej 10.0. Dodatkowo należy zainstalować żarówki, halogeny w celu utrzymania odpowiedniej temperatury w terrarium.

Temperatura

Temperatura w terrarium powinna wynosić 25-30°C, pod lampą grzewczą 35-40°C. W nocy temperatura powinna spadać do 21°C nie niżej, jeżeli spadki temperatury będą większe należy dogrzewać terrarium matami lub kablami grzewczymi.

Wilgotność

Powinna wahać się pomiędzy 45-60% w ciągu dnia rano i wieczorem powinna być większa. W celu utrzymania wilgotności należy spryskiwać terrarium rano lub wieczorem letnią, odstaną wodą.

Żywienie

W terrarium podstawowym pokarmem są świerszcze, karaczany, larwy mączników, larwy moli woskowych. W lecie warto podawać owady złowione na łące. Konieczny jest dodatek witamin i wapnia, szczególnie u zwierząt młodych. Młode osobniki karmi się codziennie, dorosłe co 2–3 dni. Dzięki dużej ruchliwości tego gatunku nie musimy się obawiać o utuczenie się naszych podopiecznych.

Oswajanie

Jaszczurki te są bardzo płochliwe i skryte dlatego oswajanie tego gatunku jest bardzo ciężkie i wymaga bardzo dużo czasu oraz cierpliwości ze strony właściciela. Niepokojone zwierzę zbyt często potrafi zniknąć pod ziemią na ponad dwa miesiące i nie przyjmować pokarmu przez ten okres. Dość szybko uczą się przyjmować pokarm z ręki.

Dymorfizm płciowy

Występuje u dorosłych osobników, samce są kolorowo ubarwione a samiczki są brązowe. Samce u nasady ogona mają widoczny narząd kopulacyjny – hemipenes. Odróżnienie płci u młodych osobników jest niemożliwe ze względu na ciekawy proces ochronny młodych samców, które przez okres młodociany czyli do 6 miesiąca życia, posiadają ubarwienie samic. Dopiero po tym okresie zaczynają się wybarwiać.

Rozmnażanie

Dojrzałość płciową osiągają w wieku 1 roku lub troszkę wcześniej. W ciągu roku samica może mieć nawet 5-6 zniesień jaj. Zimowanie w przypadku tego gatunku jest zbędne. Samica składa od 2 do 5 jaj w jednym miocie, najczęściej są to 3 jaja. Samica na długo przed złożeniem jaj wyszukuje w terrarium odpowiednie miejsce dla nich, często jest to to samo miejsce gdzie wcześniej zakopała inne jaja. Po zniesieniu jaja ostrożnie powinny być przeniesione do inkubatora. Temperatura w inkubatorze powinna wynosić 27-30°C im wyższa temperatura tym krótszy okres inkubacji. Temperatura nie ma wpływu na płeć zarodka. Młode w momencie wylęgu mają długość całkowitą około 4 cm. Młode osobniki karmimy tym samym co dorosłe tylko o mniejszych rozmiarach.

Samica z samcem – Leiocephalus personatus – tropidur maskowy

Jaja – Leiocephalus personatus – tropidur maskowy

Młody osobnik – Leiocephalus personatus – tropidur maskowy

Zimowanie

Nie jest wymagane ale zwierzęta te mają tzw. okres spoczynku wypadający od połowy października do połowy grudnia. Nie trzeba zmniejszać temperatury i czasu naświetlania w terrarium. W tym czasie zwierzęta zakopują się pod ziemią i tam spędzają ten czas dlatego nie należy ich niepokoić, jeżeli nie ma ich dłużej można ich poszukać i upewnić się czy wszystko jest ok. Taki stan rzeczy występuje tylko u osobników z odłowu, u osobników z hodowli nie zauważyłem takiego zachowania.

Uwagi

Jaszczurki te ze względu na swoje rozmiary i usposobienie nie są polecane jako zwierzęta do głaskania i brania na ręce (potrafią odrzucić część ogona – autotomia). Gatunek ten polecam wszystkim osobom, które lubią obserwować bardzo ruchliwe i ciekawe zwierzęta.

Opracowanie i źródła informacji

Robert Staroń

Bibliografia:
– Leiocephalus personatus – J. bindler & S. Duchêne (11/2009)
– Akermann, T. and Clanzett, T. 2001. „Leiocephalus im Terrarium.” (http://www.leiocephalus.de/)
– http://herptiles.consulnetjdm.dyndns.org:8081/leiocephaluspersonatuscare.htm
– doświadczenia własne
¹ http://reptile-database.reptarium.cz/species?genus=Leiocephalus&species=personatus