Leiolepis belliana – agama motylowa

Leiolepis belliana – agama motylowa

Systematyka agam z rodzaju Leiolepis jest ciągle tematem dyskusji i badań herpetologów. Co ciekawe ostatni opisany gatunek Leiolepis ngovantrii został odkryty w 2010 roku w południowym Wietnamie, gdzie jest składnikiem popularnych dań kuchni regionalnej. Część gatunków agam Leiolepis rozmnaża się na drodze partenogenezy, nie występują u nich osobniki męskie, a jedynie samice zdolne do znoszenia jaj, które rozwijają się bez zapłodnienia.

Nazewnictwo

Nazwa polska: Agama motylowa

Nazwa angielska: The Common Butterfly Lizard, Butterfly Lizard

Systematyka

Królestwo – Animalia (zwierzęta)
Typ – Chordata (strunowce)
Podtyp – Vertebrata (kręgowce)
Gromada – Reptilia (gady)
Podgromada – Lepidosauria (lepidozaury)
Rząd – Squamata (łuskonośne)
Podrząd – Lacertilia(jaszczurki)
Infrarząd – Iguania
Rodzina – Agamidae (agamowate)
Podrodzina – Leiolepinae
Rodzaj – Leiolepis
Gatunek – Leiolepis belliana (Hardwicle i Gray, 1827)

Agama motylowa (Leiolepis belliana) należy wraz z kilkoma innymi gatunkami z rodzaju Leiolepis do podrodziny Leiolepinae, do której zalicza się także biczogony (Uromastyx).

Podgatunki

1. Leiolepis belliana belliana (GRAY, 1827)
2. Leiolepis belliana ocellata (PETERS, 1971)

Występowanie

Agama motylowa zasiedla w kilku podgatunkach rejony południowo-wschodniej Azji: Tajlandię, Birmę, Laos, Kambodżę, Wietnam oraz indonezyjskie wyspy Sumatrę i Pulau Bangka. Gatunek ten został zaaklimatyzowany celowo lub zawleczony przypadkiem w południowo-wschodnich rejonach Stanów Zjednoczonych. Szczególnie liczna i rozmnażająca się populacja zasiedla Florydę.

Wygląd

Jest to agama o bardzo charakterystycznym wyglądzie, której nie sposób pomylić z innymi rodzajami agam. Ciało agam z rodzaju Leiolepis jest silnie wydłużone, o bardzo długim ogonie, który stanowi przynajmniej 2/3 długości całego ciała. Długość dorosłych osobników wraz z ogonem może wynosić do 50 cm, przy czym samce są zazwyczaj nieco większe i masywniejsze. Głowa jest raczej niewielka, okrągła z krótkim, tępo zakończonym pyszczkiem. Tułów jest krępy i spłaszczony grzbieto-brzusznie, kończyny krótkie i masywne, doskonale przystosowane do kopania w podłożu. Agamy motylowe są bardzo elastyczne i poruszają się w bardzo charakterystyczny, niemal wężowaty sposób wykonując szybkie ruchy głową. Skóra tych gadów w przeciwieństwie do skóry większości innych agam pokryta jest bardzo drobnymi, jednorodnymi łuskami pozbawionymi wyraźnego kilu. Sprawia ona wrażenie bardzo delikatnej i miękkiej, wręcz aksamitnej w dotyku. Jedynie łuski na ogonie posiadają delikatny, słabo zaznaczony kil. U dorosłych osobników występują również charakterystyczne luźne fałdy skóry po bokach tułowia. Ubarwienie jest również bardzo charakterystyczne i atrakcyjne. Dorosłe osobniki mają barwę oliwkową lub szarawą z przepięknym deseniem żółtawych i kremowych cętek na grzbiecie i bokach ciała. Wzdłuż ciała biegną dwie czarne pręgi. Fałdy luźnej skóry pokryte są deseniem złożonym z pomarańczowych i czarnych plam lub pręg. Spód ciała i pyszczek jest kremowej barwy z żółtymi i oliwkowymi plamkami. Wzór i jaskrawość ubarwienia zależy od wieku zwierząt, a także występuje pewna zmienność populacyjna u osobników z różnych obszarów.

Długość życia

W dobrych warunkach agamy motylowe mogą przeżyć do 8 lat.

Biologia

Agama motylowa jest gatunkiem o bardzo dużej plastyczności ekologicznej, doskonale przystosowującym się do różnych często bardzo zmiennych warunków środowiskowych. W swoim naturalnym pierwotnym środowisku preferuje miejsca o piaszczystym podłożu, wydmy, brzegi rzek, plaże nadmorskie. Mimo, że zamieszkuje rejony tropikalne najlepiej czuje się w miejscach gdzie podłoże nie jest zbyt wilgotne. Nieco mniej chętniej wybierają obszary trawiaste i porośnięte krzewami, zawsze jednak w centrum swojego terytorium musi znajdować się rozległa wolna przestrzeń. W warunkach zmienionych przez działalność ludzką agamy motylowe znalazły nowe nisze i bardzo szybko przystosowały się do życia na polach uprawnych, sadach, ogrodach, a nawet w centrach wsi i miast, gdzie zamiast na piaszczystych plażach wybierają na swoje terytoria asfaltowe i betonowe powierzchnie. W wielu miastach azjatyckich agamy motylowe są obok gekonów najliczniejszymi i najpospolitszymi jaszczurkami. Doskonale tolerują duże stężenie soli w otoczeniu, dlatego skolonizowały także obszary namorzynowe i słone bagniska. Dzięki tej zdolności skolonizowały różne wyspy oceaniczne, najprawdopodobniej przyniesione na wyrwanych przez tropikalne burze pniach drzew. W drugiej połowie XX wieku zostały zawleczone (być może na statkach transportowych) lub też świadomie zaaklimatyzowane na Florydzie (przynajmniej część populacji pochodzi od kilku osobników wypuszczonych przez dostawcę zwierząt egzotycznych w Miami w 1992 r.), gdzie doskonale się rozwijają i ustawicznie zwiększają liczebność populacji oraz zasięg. Agamy motylowe zasiedlające wioski i miasta mają mniej naturalnych wrogów niż w środowiskach pierwotnych. Dodatkowo zbiorowiska ludzkie zawsze sprzyjają wzmożonemu rozwojowi owadów (karaczany, muchy, chrząszcze) które stanowią pokarm tych agam. Duże okazy zjadają także skolopendry, skorpiony, a niekiedy także mniejsze jaszczurki. W naturze ok. 20-30% diety dorosłych osobników stanowią również rośliny, zwłaszcza delikatne liście ziół i kolorowe kwiaty. Osobniki zasiedlające ogrody i sady zjadają również kolorowe i słodkie owoce. Wykazują typową aktywność dzienną, poszukują pokarmu nawet w najbardziej gorących godzinach, kiedy większość zwierząt szuka schronienia w cieniu. W przypadku zagrożenia uciekają do nor które same wykopują. Tunele budowane przez agamy motylowe mają niekiedy po kilka metrów długości i często więcej niż jedno wejście. Niekiedy zakładają kryjówki także w wykrotach po wywróconych drzewach lub wśród gęstych korzeni (zwłaszcza osobniki zasiedlające namorzyny). Nory stanowią również schronienie na noc, często wykorzystywane naraz przez kilka osobników. Agamy motylowe nie wykazują na wolności zachowań terytorialnych, żyją w koloniach nawet do kilkudziesięciu osobników. Ciekawym zjawiskiem występującym u tych jaszczurek, rzadko spotykanym u gadów jest monogamiczność. Osobniki dorosłe dobierają się w pary, które zasiedlają wspólną norę i razem wędrują w poszukiwaniu pokarmu. Zachowania godowe agam motylowych również są bardzo ciekawe. Osobniki obu płci w okresie aktywności seksualnej przybierają jeszcze bardziej jaskrawo kolorowe ubarwienie, eksponując wzory na swoich ciałach partnerom. Następnie samiec „tryka” samiczkę głową i kąsa ją w kark. Samica po kopulacji znosi jednorazowo 2-8 jaj w jednej z komór systemu tuneli mieszkalnych. Młode po wykluciu przez jakiś czas żyją razem z osobnikami dorosłymi i dopiero po kilku tygodniach opuszczają norę i wykopują własne schronienie.

Terrarium

Agamy motylowe nie są bardzo wymagającymi gadami w hodowli. Jako, że są to gady bardzo aktywne dla dorosłych osobników (pary) zaleca się zbiornik o wymiarach 100x50x50cm, ale im większą ma powierzchnie tym lepiej. Jaszczurki te nie są zbyt dobrymi wspinaczami, większość czasu spędzają na powierzchni gruntu. Oczywiście jeżeli włożymy do terrarium gałęzie lub kamienie jaszczurki bardzo chętnie będą się na nie wspinać. Bardzo dobrym rozwiązaniem urozmaicającym wystrój terrarium jest zastosowanie ścianki strukturalnej z dużą ilością półek na których agamy będą się chętnie wylegiwać (zwłaszcza jeżeli będzie na nią nakierowana żarówka grzejna). Ważne jest aby podłoże miało przynajmniej 10 cm grubości, aby jaszczurki mogły bez problemowo je przekopywać. Najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie mieszaniny gruboziarnistego piasku i żwiru z dodatkiem nieco większych kamieni oraz torfu kokosowego. Koniecznie trzeba zabezpieczyć wszelkiego rodzaju duże kamienie i konary aby ryjące w podłożu agamy nie podkopały się pod nie i nie uległy zmiażdżeniu. Bardzo ciekawym rozwiązaniem jest zastosowanie specjalnych glinek modelarskich do terrarium w celu wykonania bezpiecznych, nie zapadających się norek dla agam. W terrarium można posadzić odporne, nietoksyczne i pozbawione kolców rośliny. Trzeba koniecznie jednak pamiętać aby korzenie były zabezpieczone przed jaszczurkami, w innym wypadku bardzo szybko agamy kopiąc norki wygrzebią i zniszczą roślinność. Roślinami nadającymi się do terrarium dla agam motylowych są wszelkiego rodzaju grubosze (nie kaktusy, gdyż mogą one poranić delikatną skórę tych jaszczurek)i sucholubne gatunki traw. Roślinny wysadzamy do doniczek a następnie z wierzchu układamy kilka kamieni, na tyle ciężkich aby jaszczurki ich nie odsuwały i nie miały dostępu do gleby w doniczce. Temperatura w terrarium powinna wynosić 26–30°C, w najcieplejszym miejscu pod żarówką grzejną nawet do 40°C. temperatura w nocy powinna wynosić 20–22°C. Wilgotność w terrarium powinna być nieco wyższa od pokojowej, powinna wynosić ok. 60–70% (można uzyskać taki poziom poprzez regularne spryskiwanie podłoża terrarium). Mimo, ze te jaszczurki lubią suche podłoże, w naturze zawsze występują w pobliżu zbiorników wodnych. Koniecznie należy umieścić w terrarium płytki zbiornik z wodą, agamy motylowe chętnie piją. Jeżeli wilgotność jest zbyt niska jaszczurki te mają duże problemy z wylinką. Jako, że jest to gatunek o typowo dziennej aktywności stosujemy przynajmniej 10 godzinny cykl oświetleniowy. Konieczne jest zastosowanie oświetlenie UVB na poziomie 10%. W przeciwnym wypadku szybko występują choroby niedoborowe, problemy z wylinkami, a u osobników młodych krzywice i rozmiękczenie kości.

Żywienie

Osobniki młodociane żywią się niemal wyłącznie pokarmem zwierzęcym, a więc wszelkiego rodzaju niewielkimi bezkręgowcami. W hodowli podajemy im różne gatunki świerszczy i karaczanów, larwy chrząszczy (w niewielkich ilościach), wyinkubowane z larw muchy (nigdy nie podajemy much schwytanych własnoręcznie). Im szybciej poruszający się pokarm, tym większe zainteresowanie i aktywność jaszczurek. Osobniki starsze dostają dodatkowo także szarańcze oraz plankton łąkowy, pobrany z miejsc czystych ekologicznie i nieopryskiwanych. Jako urozmaicenie diety nasze agamy motylowe dostają od czasu do czasu niewielkie larwy kruszczyc. Osobniki dorosłe bardzo chętnie zjadają również pokarm roślinny, taki jak: liście i kwiaty mniszka, kwiaty malwy, liście koniczyny, kiełki, rzeżucha, drobne słodkie owoce, niewielkie ilości rozdrobnionych warzyw korzeniowych. Z doświadczenia mogę stwierdzić, że agamy motylowe uwielbiają słodkie owoce oraz przeciery owocowe. Pokarm regularnie należy suplementować preparatami witaminowo-mineralnymi.

Rozmnażanie

Bardzo niewiele wiadomo na temat rozmnażania tego gatunku w warunkach hodowlanych. Ogromna większość osobników pochodzi z odłowu w środowisku naturalnym (lub ze Stanów Zjednoczonych). Do lęgów w hodowlach amatorskich dochodzi bardzo sporadycznie. W przypadku tego gatunku samica składa jaja wewnątrz własnej kryjówki, a osobniki młodociane żyją obok dorosłych. Nie występuje u tych agam agresja ani kanibalizm.

Podsumowanie

Agama motylowa jest jednym z najbardziej atrakcyjnie wyglądających gatunków agam dlatego też jest coraz popularniejsza w hodowlach terrarystycznych. Niestety niemal wszystkie dostępne w handlu osobniki pochodzą z odłowu. Część jest pobierana z rejonów pierwotnego występowania tego gatunku, czyli południowo-wschodnich obszarów Azji, a część z terenów Florydy, gdzie został zaaklimatyzowany i stał się gatunkiem inwazyjnym. Ogólnie agama motylowa nie jest zbyt trudną w hodowli agamą. Nie wykazuje agresji i nie jest specjalnie płochliwa, z w powodzeniem można trzymać w jednym, odpowiednio dużym zbiorniku kilka osobników. Podstawowym warunkiem jaki należy spełnić po zakupie tych gadów jest przeprowadzenie kwarantanny. Osobniki z odłowu, zwłaszcza azjatyckie są najczęściej nosicielami pasożytów zewnętrznych i wewnętrznych. O ile obecność kleszczy i roztoczy można stwierdzić gołym okiem, pasożyty jelitowe można zidentyfikować dopiero po przebadaniu odchodów. Próbkę kału należy zanieść do lekarza weterynarii zajmującego się zwierzętami egzotycznymi. Dopiero po konsultacji i pod kontrolą weterynaryjną można przeprowadzić ewentualne odrobaczanie, nigdy nie podejmujemy się sami tego zabiegu. W transporcie często występują także urazy mechaniczne, wyraźnie widoczne na delikatnej skórze tych agam. Po przeprowadzonej kwarantannie można wprowadzić jaszczurki do odpowiednio przygotowanego terrarium biotopowego.

Gatunek ten jest polecany średnio zaawansowanym terrarystom, mającym już doświadczenie w hodowli rzadszych gatunków gadów.

 

Opracowanie i źródła informacji
Monika Strzelecka, Jakub Kowalski

Źródla:

Obserwacje i ciekawostki na temat hodowli na podstawie własnych kilkuletnich doświadczeń.

Literatura:
Bobrov V.V., Semenov D.V. 2008. Lizards of Vietnam. Moscow
Böhme, Wolfgang 2012. About the Collection of and the Research on Agamid Lizards at the Zoologisches Forschungsmuseum Alexander Koenig (ZFMK) in Bonn, Germany. Russ. J. Herpetol. 19 (2)
Manthey, U. & Grossmann, W. 1997. Amphibien & Reptilien Südostasiens. Natur und Tier Verlag (Münster)
Taylor, E.H. 1963. The lizards of Thailand. Univ. Kansas
Moody, S. M. (1980). Phylogenetic relationships and historical biogeographical relationships of the genera in the family Agamidae (Reptilia: Lacertilia) (Ph.D. Dissertation). Ann Arbor: University of Michigan.

Liczba wyświetleń: 8815