Mechanizmy umożliwiające koegzystencję konkurentów wśród owadów w środowisku

Mechanizmy umożliwiające koegzystencję konkurentów wśród owadów w środowisku

Różne organizmy wzajemnie wpływają na siebie. Ewolucja jednego gatunku powoduje ewolucję wszystkich innych, które są z nim w jakiejkolwiek sposób związane. Powszechnym oddziaływaniem występującym między różnymi organizmami jest konkurencja. Zjawisko to występuje wtedy, gdy wiele osobników tego samego (k. wewnątrzgatunkowa) lub różnych gatunków (k. międzygatunkowa), korzysta z tych samych, ograniczonych zasobów, np. pokarmu, wody, miejsc rozrodu itd. Wynikiem długotrwałej konkurencji może być eliminacja niektórych gatunków, lub pojawienie się stanu równowagi, czyli takiego podziału zasobów między osobniki, przy którym możliwa jest długotrwała koegzystencja.

Przykładem mechanizmów umożliwiających funkcjonowanie obok siebie obu konkurentów, którzy korzystają z tego samego źródła pokarmu są różne okresy żerowania zależne od warunków środowiskowych. Organizmy ubiegające się o ten sam zasób wymijają się w czasie (choć występują na tej samej przestrzeni). Przyczyną takiego mijania się gatunków konkurujących może być temperatura otoczenia. Wołek ryżowy (Calandra oryzae) i kapturnik zbożowiec (Rhizopertha dominica) to owady żyjące w magazynach zboża. Wzajemne relacje między tymi gatunkami mają charakter ostrej konkurencji. Przy temperaturze 29°C wołek eliminuje kapturnika, natomiast kapturnik zawsze doprowadza do wyparcia wołka w temperaturze 32°C. Zmienne warunki termiczne umożliwiają koegzystencję organizmów, co osłabia konkurencję i nie doprowadza do całkowitej śmierci gatunku słabszego.

Fot. 1. Wołek zbożowy (Sitophillus granarius) krewniak wołka ryżowego (Calandra oryzae).

Zasada wypierania konkurencyjnego jest dobrze widoczna w mieszanej hodowli trojszyków (Tribolium confuscum i Tribolium castaneum) (Fot.2.). Można utrzymać dominację określonej populacji regulując odpowiednio czynniki mikroklimatyczne (temperaturę i wilgotność). Zakres tolerancji u każdego z gatunków jest taki sam, ale przy szczególnym zestawieniu tych czynników (gorąco – wilgotno, gorąco – sucho, zimno – wilgotno, zimno – sucho itd.) liczebność jednego gatunku przewyższa liczebność drugiego (Tab. 1).

Fot. 2. Trojszyk (Tribolium castaneum).

Zjawisko konkurencji o pokarm można zaobserwować również w warunkach naturalnych, np. na pustyniach. W południowo – zachodniej części USA przeprowadzono badania nad współzawodnictwem międzygatunkowym u różnych mrówek (Novomessor cockerelli, Phleidole desertorum, Phleidole militicida, Phleidole sitarches, Phleidole xerophila, Pogonomyrmex desertorum, Pogonomyrmex rugosus, Solenopsis xyloni). Wszystkie gatunki odżywiały się nasionami. Sposób w jaki mrówki ograniczały konkurencję polegał na zjadaniu ziaren o odpowiedniej dla każdego gatunku wielkości (znaczący wpływ miały: długość ciała i wielkość żuwaczek). Dzięki tak wykształconemu w toku ewolucji mechanizmowi korzystania z tych samych zasobów środowiska, możliwe stało się współistnienie organizmów, należących do tej samej rodziny, w tym samym czasie i na tej samej przestrzeni.

W warunkach naturalnych napięcia konkurencyjne nie mają charakteru bezpośredniej walki, lecz odbywają się w mniej widoczny sposób. Koegzystencja konkurentów, czyli trwała równowaga liczebności obu gatunków jest możliwa. Konkurencja wymusza rozminięcie nisz ekologicznych (charakterystyka zasobów niezbędnych do życia i wydawania płodnego potomstwa) oraz wpływa na kształtowanie się różnorodności biosfery.

Opracowanie i źródła informacji

Opracowała Kornelia Orczyk na podstawie literatury:
Begon M., Mortimer M., Thompson. J. D. Ekologia populacji; Warszawa 1999
Charles J. Krebs. Ekologia; Warszawa 2001
Solomon, Berg, Martin, Villee. Biologia; Warszawa 2000

Liczba wyświetleń: 2505