Natricinae – zaskrońcowate

Spis treści

Natricinae – zaskrońcowate

Zaskrońcowate (Natricinae), podrodzina węży z rodziny połozowatych, obejmująca ok. 40 rodzajów. Żyją w Afryce, Azji, obu Amerykach, w Europie. Są to węże od 50 do 200 cm długości. Uzębienie typu opisthoglypha. Głowa pokryta dużymi tarczkami, łuski zwykle z wyraźnym kilem.

Zaskrońcowate są jajorodne i jajożyworodne. Żywią się głównie rybami i płazami, rzadziej bezkręgowcami lub drobnymi ssakami. Większość gatunków niejadowita, nieliczne warunkowo jadowite, np. zaskroniec tygrysi (Rhabdophis tigrina) ze wschodniej Azji i zaskroniec koci (Telescopus fallax) z południowo-wschodniej Europy i Azji Mniejszej. Ekologicznie dzielą się na 3 grupy: gatunki lądowe, np. zaskroniec japoński (Amphiesma vibakari) i zaskroniec indochiński (Amphiesma stolata), ziemno-wodne – jak zaskroniec rybołów (Natrix tessellata), głównie europejski i azjatycki, zaskroniec rybożer (Xenochrophis piscator) z południowo-wschodniej Azji oraz zaskroniec zwyczajny, i wodne (zaskroniec żmijopodobny). Wiele gatunków jest często hodowanych i rozmnażanych w terrariach.

Natrix tessellata – zaskroniec rybołów – udaje martwego

Najczęściej występujące gatunki

Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix)

Jest to duży, ciemny wąż z charakteryzującymi go żółtymi plamami po bokach tyłu głowy (za skrońmi – stąd nazwa); u zachodniego gatunku plamy są białe lub ich nie ma. Spotykane są osobniki melanistyczne, czyli całkowicie czarne. Ciało jest masywne, głowa duża, płaska, wyraźnie odgraniczona od tułowia, ogon niezbyt długi, 1/5 długości całego ciała. Dorastają zazwyczaj do 150-200 cm. Zaniepokojony broni się, wydzielając z gruczołów kloakalnych cuchnący płyn. Zimuje gromadnie.

Występuje w niemal całej Europie; zamieszkuje rozmaite środowiska, najchętniej jednak przy zbiornikach wodnych. W Polsce najpospolitszy z węży, występuje od marca do października. Na wiosnę pojawia się masowo na suchych zboczach jarów. Budzi się w marcu. Zaskroniec, jak większość polskich węży, nie jest jadowity i dla człowieka zupełnie nieszkodliwy. Jego naukowa nazwa oznacza po łacinie „wodny wąż”. Jest on rzeczywiście ściśle związany z wodą i świetnie pływa. Jako pokarm służą mu głównie żaby, ryby i traszki. Połkniętą żabę trawi całkowicie (łącznie ze szkieletem) w ciągu 72 godz., w temperaturze 25°C. Chętnie zażywa kąpieli słonecznych zwykle w ulubionych, stałych miejscach. Samica składa na ogół ok.20 jaj w lipcu/sierpniu głęboko w rozkładających się szczątkach roślin, np. w stosie opadłych liści, w stercie obornika. Młode węże wylęgają się po upływie około 8 tygodni. Zaskrońce są jajożyworodne, gdyż samice składają jaja z całkowicie już rozwiniętymi, młodymi wężami.

Wszystkie gady Polski są po ochroną – zaskroniec zwyczajny także, nie można więc go hodować w terrarium.

Zaskroniec rybołów (Natrix tessellata)

Podobnie jak zaskroniec zwyczajny jest to duży, ciemny wąż. Barwa ciała szara lub brązowa; na grzbiecie ciemniejsze plamy.

Występuje w środkowej Europie tylko na odpowiednich klimatycznie stanowiskach, np. w środkowej części dorzecza Renu, nad Dunajem koło Passawy i Łabą na terenie Miśni; zawsze nad wodą. W środkowej Europie bardzo rzadki i zagrożony wyginięciem, w południowej natomiast liczny.

Jeszcze silniej niż zaskroniec zwyczajny jest związany z wodą. Tam też czyha na ofiarę, a nad powierzchnię wystają mu tylko oczy i nozdrza. Jego podstawowy pokarm stanowią ryby.

Zaskroniec żmijowy (Natrix maura)

Zamieszkuje środowiska wilgotne, brzegi stawów, rzek i jezior, często całymi dniami przebywa w wodzie, zaniepokojony nurkuje i chowa się na dnie. Długość do 1 m. Głowa owalna, wyraźnie wyodrębniona, oczy duże o okrągłych źrenicach. Ciało niezbyt masywne, ogon krótki, łuski z wyraźnym kilem. Barwa oliwkowo-brązowa, jasnobrązowa lub szaro-brązowa, z dwoma rzędami nieregularnych, połączonych ze sobą ciemnych plam tworzących zygzak. Na bokach rząd czarnych plam o białym środku. Brzuch żółty lub oliwkowozielony, często z ciemnymi plamami.

Zaskroniec żmijopodobny jest aktywny w dzień. Żywi się rybami i płazami. Jajorodny. Samica składa 4-18 jaj, z których po 45-55 dniach wylęgają się młode. Gatunek często hodowany w terrariach.

J@maes