Nazwy łacińskie u roślin owadożernych

Nazwy łacińskie u roślin owadożernych

Czytanie nazw łacińskich

Język łaciński jest specyficznym językiem. Nie jest on czytany identycznie we wszystkich krajach, gdyż nie jesteśmy w stanie odtworzyć sposobu, w jaki wymawiali go starożytni Rzymianie. W każdym kraju jest on wymawiany w taki sposób, jak wymawiane są tu poszczególne litery i głoski. I tak Niemiec będzie czytał łacinę po niemiecku, Francuz po francusku, a Polak po polsku. Podobnie jednak jak w naszym języku istnieją takie głoski jak „sz” lub „rz” tak i w łacinie istnieje kilka reguł dotyczących czytania tego języka.
I tak:

• dyftongi

  ae wymawiamy jak e – S. x catesbaei – katesbei
  oe jak e – S. x schoenbrunnensis – schenbrunensis
  au łącznie jak au – S. x umlauftiana – umflautiana
  eu łącznie jak eu
  oi jak oj
  ei jak ej
  ui jak uj

• pojedyncze litery

  c jak c, jeśli występuje przed e, i, y, ae, oe, eu
  c jak k w pozostałych przypadkach – S. x catesbaei – katesbei
  q – występuje zawsze przed u i czytamy je jak kw albo ku
  ngu jak ngw
  su jak sw
  x jak ks – S. x exornata – eksornata
  z jak z
  ti jak ti
  ch jak ch lub k – S. x chelsonii – kelsonii
  ph jak f – S. leucophylla – leukofila
  rh jak r
  th jak t – Nepenthes – nepentes
  i na początku wyrazu, przed samogłoską oraz w pozycji interwokalicznej wymawiamy jak j, w pozostałych przypadkach jak i
  y jak y, chociaż i tak czasem brzmi jak j – S. x wirgleyana – wirglejana
  v jak w

Łacińskie nazwy roślin

Z reguły gdy powiemy innemu polskiemu hodowcy, że posiadamy w swojej kolekcji rosiczkę przylądkową lub kapturnicę papuzią nie będzie miał on problemu ze zrozumieniem o jakim gatunku mowa. Gdyby jednak hodowca z Anglii pochwalił by się nam, że „dzbankową roślinę” i „tropikalną dzbankową roślinę” to mało kto będzie wiedział, że mówi on o kapturnicy i dzbaneczniku. W celu uniknięcia takich nieporozumień postanowiono, że każda roślina będzie miała nazwę uniwersalną – łacińską. Aby nie było problemów z nazywaniem nowych gatunków, nazewnictwo roślin rządzi się pewnymi prawami:

• pierwsza część to nazwa rodzajowa, na przykład Drosera lub Sarracenia. Nie może ona się powtarzać – jest indywidualna dla każdego rodzaju. Zawsze piszemy ją z dużej litery.
• druga to nazwa gatunkowa – często określa charakterystyczną cechę rośliny, na przykład rotundifolia – okrągłolista. Druga część może się powtarzać przy różnych rodzajach, na przykład Nepenthes villosa i Drosera villosa. Nazwę gatunkową zawsze piszemy z małej litery, nawet, jeżeli pochodzi ona on nazwy własnej, na przykład Nepenthes veitchii – dzbanecznik Veitcha.
• trzecia i dalsze – nie zawsze występują. Mogą one oznaczać:
  • podgatunek – subspecies. Najczęściej opisywany skrótem ssp., na przykład Sarracenia purpurea ssp. venosa – kapturnica purpurowa żyłkowana. By odróżnić czysty gatunek od podgatunków często określa się konstrukcji Sarracenia purpurea ssp. purpurea – Kapturnica purpurowa właściwa.
  • odmiana – varietas lub skrótowo var. Odmianę może mieć gatunek lub podgatunek: Sarracenia flava var. ornata – kaprurnica żółta ozdobna lub Sarracenia purpurea ssp. venosa var. montana – kapturnica purpurowa żyłkowana górska. Tu także można oznaczyć czysty gatunek wśród kilku odmian – Sarracenia minor var. minor – kapturnica drobna typowa.
  • forma – form oznaczana jako f. Przykładami są Sarracenia purpurea ssp. venosa var. burkei f. luteola, Heliamphora heterodoxa var. exappendiculata f. glabella czy Heliamphora minor f. laevis.
  • kultywar – czasem na skutek mutacji lub w czasie celowego doboru i selekcjonowania roślin zdarza się, że uzyskany osobnik wykazuje inne cechy niż reszta przedstawicieli gatunku. Może to być inny kolor kwiatów, specyficzny kształt liści lub większy rozmiar. Nazwy mutacji piszemy zwykłą czcionką, z dużych liter i opatrujemy w apostrof, na przykład Dionaea muscipula 'Red Burgundy’ o bordowych pułapkach, Drosera capensis 'Alba’ z białymi czułkami, Drosera pulchella 'Orange flower’ mająca pomarańczowe kwiaty lub Cephalotus follicularis 'Giant form’ który jest większy niż zwykłe cefalotusy. Tym sposobem również możemy oznaczyć czysty gatunek lub odmianę – na przykład opisanie zwykłej rosiczki przylądkowej Drosera capensis 'Typical’ pozwala odróżnić nam ją od mutacji 'Alba’, 'All Red’ czy 'Narrow Leaf’
  • mieszańce (krzyżówki) – gdy skrzyżujemy Sarracenia purpurea z Saracenia flava powstanie nam mieszaniec (krzyżówka lub hybryda) którego nazwę zapisujemy Sarracenia purpurea X flava. Część popularnych mieszańców posiada swoje własne nazwy – nasz przykład nazywa się Sarracenia X catesbaei. Jego nazwę można zapisać podobnie jak nazwy mutantów w apostrofach: Sarracenia ’Catesbei’.
  • Lokacja (stanowisko). Tak zwaną lokację zapisujemy na samym końcu nazwy rośliny w cudzysłowie (nie w apostrofach) np. Darlingtonia californica „Gasquet County, Californa, USA”
  • nazwisko odkrywcy – umieszczane w nawiasie po nazwie rośliny informuje nas, kto nazwał roślinie nazwę – (L.) na przykład oznacza ojca systematyki – Linneusza.

  Mamy nadzieję, że po przeczytaniu powyższego tekstu nikt nie będzie miał problemu z przeczytaniem i zrozumieniem nazwy Drosera binata var. dichotoma f. multifida 'Marston Dragon’ :)

Inne skróty łacińskie

• cv. [cultivar] – kultywar (oznaczany także pojedynczym cudzysłowem np. 'Giant’)

• f., fo., for. [forma/form] – forma

• gen. [genus/genus] – rodzaj

• s. loc. [sine loco] – bez stanowiska

• sp. [species (singular)] – gatunek

• spp. [species (plural)] – gatunki (stosowany po nazwie rodzajowej)

• subsp., ssp. [subspecies (singular)] – podgatunek

• subspp. [subspecies (plural)] – podgatunki

• subvar., svar. [subvarietas] – pododmiana

• syn., synon. [synonymo] – synonim

• var. [varietas/variety] – odmiana

• x – mieszaniec

Oznaczenia kategorii zagrożenia (wg IUCN po 1994)

• EX [extinct] – wymarłe całkowicie

• EW [extinct in the wild] – wymarłe w warunkach naturalnych

• CR [critically endangered] – krytycznie zagrożone

• EN [endangered] – zagrożone

• VU [vulnerable] – narażone

• LR [lower risk] – niższego ryzyka

• DD [data deficient] – trudne do klasyfikacji ze względu na brak dostatecznej informacji

Oznaczenia kategorii zagrożenia (wg IUCN sprzed 1994)

• Ex [extinct or probably extinct] – wymarłe i prawdopodobnie wymarłe

• E [endangered] – wymierające

• V [vulnerable] – narażone

• R [rare] – rzadkie

• I [of indeterminate threat] – o nieokreślonym zagrożeniu

• nt [not threatened] – nie zagrożony

 

Rafał Pitera

Uzupełniono na podstawie:
www.lonicera.hg.pl/

Liczba wyświetleń: 2000