Nephila spp. i Trichonephila spp. – pająki

Nephila spp. i Trichonephila spp. – pająki

Cechą charakterystyczną pająków z rodzaju Nephila. jest budowa dużych sieci łownych. Obecnie w skład rodzaju wchodzi kilkanaście gatunków rozsianych po całym świecie. Powszechnie nazywane są pająkami bananowymi (nie należy tutaj mylić z rodzajem Phoneutria, które bywają tak błędnie nazywane).

Nazewnictwo

Nazwa czeska: Nefila

Nazwa amerykańska: Golden silk orb-weavers, Giant wood spiders, Banana spiders

Nazwa niemiecka: Seidenspinnen

Systematyka

Domena: eukarionty (Eucaryota)

Królestwo: zwierzęta (Animalia)

Typ: stawonogi (Arthropoda)

Podtyp: szczękoczułkowce (Chelicerata)

Gromada: pajęczaki (Arachnida)

Rząd: pająki (Araneae)

Podrząd: Opisthothelae

Infrarząd: Araneomorphae

Rodzina: Nephilidae

Rodzaj: Nephila (Leach, 1815)
Rodzaj: Trichonephila (Dahl, 1911)

Ostatni taksonomowie wspólnie uznali 150 różnych gatunków Nephila, ale w swojej pracy doktorskiej Kutner uznał tylko 15 jako ważne. Linneusz opisał pierwsze gatunki Nephila w 1769 roku, a Karsch opisał rzeczywiście nowy gatunek dopiero w 1879 roku, opisy wszystkich ostatnich okazały się synonimami. Obecnie gatunki te dzieli się na dwa blisko spokrewnione rodzaje Nephila i Trichonephila.

Rodzaj Nephila i Trichonephila

Nephila spp.

Nephila comorana
Nephila constricta
Nephila cornuta
Nephila dirangensis
Nephila kuhlii
Nephila laurinae
Nephila pakistaniensis
Nephila pilipes
Nephila robusta
Nephila tetragnathoides
Nephila vitiana

Trichonephila spp.

Trichonephila antipodiana
Trichonephila clavata
Trichonephila clavipes
Trichonephila edulis
Trichonephila fenestrata
Trichonephila inaurata
Trichonephila komaci
Trichonephila plumipes
Trichonephila senegalensis
Trichonephila sexpunctata
Trichonephila sumptuosa
Trichonephila turneri

Skrócone opisy wybranych gatunków z rodzai Nephila i Trichonephila

Trichonephila clavipes

Duży, pomarańczowo-brązowy pająk z lekkimi jak piórko kępkami na nogach, jest gatunkiem zaliczanym do największych, jakie występują w Ameryce Północnej, nie wliczając w to ptaszników. Długość ciała samicy oscyluje w przedziale 24 mm do 40 mm, natomiast samce mało efektownie ubarwione, dorastają do 6 mm ciała. Główny kolor samca to ciemny brąz. Nephila clavipes jest jedynym przedstawicielem występującym na półkuli zachodniej, żyje w ciepłych regionach. Występuje w Północnej Karolinie, państwach nad Zatoką Perską, Ameryce Środkowej, daleko na południu Argentyny oraz w Indiach Zachodnich (znajdowano również wiele osobników w Portoryko).
Trichonephila inaurata

Nazywana również The Palm spider oraz Red-legged golden orb-web spider. Żyje w Południowej Afryce i na kilku wyspach Oceanu Indyjskiego (Seszele, Réunion, Mauritius, Rodrigues). Cechą charakterystyczną tego gatunku są jego długie, czerwone nogi. Długość ciała samca wynosi 3 mm, a wraz z odnóżami sięga do ok. 1 cm. Samice tego gatunku są ok. 20 razy większe od samców i wraz z odnóżami dorastają do 20 cm, natomiast długość samego ciała wynosi ok. 6 cm.
Trichonephila komaci

Jego głowotułów jest w kolorze czarno-czerwonym. Samce tego gatunku są stosunkowo duże jak na rodzaj Nephila. Samice osiągają ponad czterokrotnie większe rozmiary niż samce i są największymi z przedstawicieli rodzaju, podczas gdy według definicji Kuntnera i Coddingtona, skrajny dymorfizm występuje u pająków, u których przedstawiciele jednej z płci są co najmniej pięciokrotnie więksi od drugiej. Długość samicy oscyluje w granicach 4 cm długości ciała, a wraz z rozpiętością nóg dorasta do 12 cm.
Gatunek został opisany dopiero w 2009 roku, co sprawia, że o pająku można stosunkowo mało powiedzieć. Dokładna lokalizacja nie jest znana, jedynie parę osobników znaleziono w Południowej Afryce i Madagaskarze. Nazwa Komaci jest hołdem dla zmarłego przyjaciela, odkrywcy – Andrej’a Komac’a, , który zginął w wypadku. Nephilia komaci jest pierwszym od 1879 roku nowo odkrytym gatunkiem z rodzaju Nephila. Według przeprowadzonej przez Kuntnera i Coddingtona analizy filogenetycznej N. komaci stanowi takson siostrzany Nephilia turneri.
Podczas kolejnych wypraw Kutner nie odnalazł więcej żywych osobników (ani w RPA, ani na Madagaskarze), wobec czego spekuluje on, że gatunek ten może być rzadki i zagrożony, ponieważ jego naturalny habitat, lasy na wybrzeżu Maputalandu, kurczy się. Nie wyklucza także, że pająk może bytować w wyższych partiach lasu, gdzie trudniej go wyśledzić.
Nephila pilipes

Młode samice tego gatunku na pierwszej, drugiej i czwartej parze odnóży mają gęsto owłosione szczotki przy piszczelu. Posiada kremowy odwłok z niebieskawym wzorkiem. Gdy samice zbliżają się do dojrzałości włoski te stają się gęstsze. Występuje w Singapurze, Birmie, Papui – Nowej Gwinei, Sri Lance, Indii, Chinach, Japonii, północnej części Australii. Ciało samicy dorasta do 5 cm długości, a Samca do 6 mm, wraz z odnóżami do 1 cm.

Nephila pilipes

Nephila pilipes
Trichonephila senegalensis

Powszechnie znana nazwa to Striped leg Golden Wagon wheel Spider. Odwłok ma czarny z żółtymi oznaczeniami, a odnóża w czarno-żółte pasy. Występuje niemal w całej południowej Afryce. Jego długości ciała jest taka, jak u przeciętnego przedstawiciela Nephila czyli samice ok 20 mm do 35 mm, a samce odpowiednio mniejsze.
Trichonephila edulis

Występuje w Australii, Nowej Gwinei i Nowej Kaledonii. Samica dorasta do ok. 2,5 cm długości ciała, a samiec do ok. 6 mm. Karapaks pająka jest w kolorze czarnym z biały wzorem, spód pająka ma żółtą barwę, a odwłok w kolorze od szarego do brązowego. Sieć tego gatunku ma wymiary około jednego metra. Od lutego do maja następuje kopulacja, po czym samica składa kokon, gdzie znajduje się ok. 380 jajek. W języku łacińskim nazwa edulis oznacza jadalny. W Nowej Gwinei pająki zostały uznane za przysmak, są skubane z nóg i lekko podpiekane nad ogniem.

Nephila edulis

Samica i ledwo widoczny samiec – Nephila edulis

Kokon – Nephila edulis
Trichonephila clavata

Występuje na terenie od Chin po Indie. Długość samicy wynosi od 17 do 25 mm, a samca ok. 7 mm. Ciało tego gatunku pająka jest w kolorze żółtym i granatowym, odnóża w żółto-granatowe pasy, jedynie karapaks jest barwy białej. Na spodniej stronie odwłoku znajduje się czerwone 'znamię’. Jesienią samce spędzają czas na pajęczynie samicy w celu kopulacji. Samica składa kokon na ogół ukryty na drzewie, z którego wykluwa się około 400-1500 młodych pająków. Cykl życiowy kończy się późną jesienią, albo wczesną zimą.
Trichonephila plumipes

Angielska nazwa tego gatunku to Mangrove Golden Orb-Web-Spider, z racji takiej, że jest często spotykany w lasach mangrowych.
Jak u wszystkich przedstawicieli rodzaju Nephila spp. występuje spory dymorfizm płciowy między samcem a samicą. Samce w odróżnieniu od samic są raczej jednolicie ubarwione. Ich kolor jest mniej więcej pomarańczowo-brązowy, dorastają do ok. 6 mm długości samego ciała i ok. 1 cm długości z odnóżami. Samice są o wiele większe, ich długość ciała oscyluje w granicach 18 do 25 mm, nogi mają gęsto owłosione za wyjątkiem trzeciej pary odnóży, która jest najkrótsza i nie ma widocznych włosków. Ciało samicy jest w odcieniu brązu, spodnia część samicy jest pokryta szaro-brązowym wzorem, karapaks jest pokryty srebrzystymi, małymi włoskami, a w okolicach mostku (sternum) można zauważyć charakterystyczne guzki. Młode osobniki, zarówno płci żeńskiej jak i męskiej są zależnie od wieku zróżnicowane pod względem wzoru i koloru. Gatunek ten szeroko rozpowszechniony, można spotkać w lokalizacjach takich jak: Indonezja, Nowa Gwinea, Australia, Nowa Kaledonia, Vanuatu, Wyspy Salomona, Nowa Irlandia.

Występowanie

Nephila i Trichonephila to szeroko rozpowszechnione rodzaje pająków występujące w ciepłych rejonach prawie na całym świecie. Poszczególne gatunki występują na prawie wszystkich kontynentach świata, takich jak: Australia, Azja, Afryka (w tym Madagaskar), Ameryka Południowa i Północna. Jeden gatunek Trichonephila clavipes występuje w Stanach Zjednoczonych na wybrzeżu południowo-wschodnim oraz w głębi lądu Północnej Karoliny i Teksasu.

Długość życia

Jak większość pająków właściwych (Araneae) żyją krótko. Po ostatniej wylince samice mogą żyć ponad miesiąc, natomiast samce od 2 do 3 tygodni. Długość całkowitego życia mieści się w przedziale paru lat(średnio około 2 lata), zależy również od paru czynników. Jak wiadomo pająki trzymane w wysokiej temperaturze i obficie karmione szybko rosną, a co zatem idzie, może nastąpić drastyczny spadek długości życia, dlatego poleca się trzymanie pająków w optymalnych dla nich warunkach.

Sieć

Przedstawiciele Nephila tkają największe sieci łowne, które mogą sięgać do kilku metrów. Jej ogromne rozmiary służą do połowów dużych owadów latających. Rodzaj ten jest w stanie wytworzyć tak dużą sieć, między innymi dzięki temu, że nie buduje jej za każdym razem od podstaw, w odróżnieniu od większości pozostałych pająków właściwych tkających sieć, dobudowują tylko kolejne segmenty sieci i zabudowują ewentualne uszkodzenia. Sieć jest tak silna, że jest wstanie zatrzymać na swojej drodze małego ptaka, jednak wbrew powszechnym mitom pająki te nie spożywają ich. Taka zdobycz jest mu całkowicie zbędna. Ponadto wpadając w sieć ptaki często w dużym stopniu powodują jej zniszczenie, dlatego też przedstawiciele Nephila przed główną siecią często tkają sieci poboczne, asekurując w ten sposób sieć główną i ograniczając jej zniszczenia. Ciekawa jest kolorystyka sieci u większości gatunków z rodzaju Nephila i Trichonephila pajęczyna jest żółtawa, w skład chemiczny pajęczyny wchodzą następujące składniki:
Kwas ksanturenowy (XA, żółty krystaliczny fenolowy kwas), 2 chinony (związki organiczne, zawierające 2 grupy karbonylowe o między innymi intensywnie żółtej barwie) oraz nieznany czwarty związek.
Pająk jest w stanie dostosować intensywność pigmentu w stosunku do natężenia światła i koloru tła, na jakim będzie tworzyć pajęczynę.

Młode osobniki Nephila i Trichonephila na ogół nie tworzą sieci w kolorze żółtym, zatem mogą być łatwo mylone z podobnymi przedstawicielami rodzaju Leucauge. Ich ogólny kolor i kształt jest podobny, jednak ich struktura sieci się różni. Przedstawiciele Leucauge tworzą niemalże idealnie, poziomo ustawione pajęcze okręgi, zaś wśród Nephila i Trichonephila panuje tendencja do tworzenia eliptycznych, poziomych sieci, niekompletnych w centralnym miejscu, gdzie pająk spędza czas.

Ciekawostki

Wśród tubylców w Nowej Gwinei pająki te uważane są za przysmak. Sieć pająków w wielu zakątkach świata jest wykorzystywana przez ludzi, między innymi w rybołówstwie, do budowy sieci, a również pułapek na ptaki. Pajęczyna tego pająka wykorzystywana była jako bandaż, który zatrzymywał wypływ krwi z rany.
W dzisiejszych czasach, sieć może stać się głównym produktem mającym ogromne zastosowanie. Pajęczy jedwab jest prawie tak mocny, jak kord, najsilniejszy sztuczny materiał, który jest produkowany ze skoncentrowanego kwasu siarkowego.

Syntetyk sieci pająka mógł by mieć zastosowanie w wielu dziedzinach nauki. Można by produkować najmocniejsze liny świata, lekką odzież, czy nawet mógłby zastąpić szwy wykorzystywane podczas operacji. Pełnił by również doskonałą rolę w budowie sztucznych ścięgien i wiązadeł.

Naukowcy sugerują, że żółtawy odcień sieci, zwabia pszczoły przyciągane tym jaskrawym kolorem.
Panuje także powszechna opina, że dzięki temu maskują swoją sieć wśród zacienionych miejsc, pełnych liści, a więc pełni to rolę kamuflażu.

Jest jednym z najbardziej znienawidzonych pajęczaków przez turystów, ze względu na częste wpadanie w pajęczyny przez mało spostrzegawcze osoby.

Jad

Ze względu na swoje duże, u większości gatunków rozmiary oraz rozmiary swojej pajęczyny, wśród ludzi panuje opinia, że należy do silnie jadowitych i niebezpiecznych pająków. W rzeczywistości jest to pająk płochliwy, niegroźny dla przeciętnego, zdrowego człowieka. Ukąszenie jest mniej bolesne niż ukąszenie pszczoły i następuje gdy pająk jest brany na rękę i przygniatany. W miejscu ukąszenie występuje lekkie zaczerwienienie oraz mały miejscowy ból, który po krótkim czasie ustępuje.
Jad pająków z rodzaju Nephila jest uważany za niegroźny dla ludzi i ukąszenie zdarza się rzadko (możliwe jedynie w przypadku przygniecenia).

Terrarium

Przy dużej liczbie młodych osobników, najlepiej rozdzielić je na kilka grup do osobnych pojemników. Ułatwia to panowanie nad takim stadem, jak również w znacznym stopniu ogranicza możliwość ucieczki danego osobnika. Młode pająki karmimy wylęgiem świerszczy, muszkami owocowymi, lub wylęgiem mącznika.
Podczas zraszania pojemnika należy nie przesadzać z ilością wody. Pajęczynę zraszamy delikatnie, ponieważ z łatwością może dojść do potopienia naszych małych podopiecznych. Rzeczą naturalną dla tego rodzaju, mającą miejsce po paru wylinkach, jest występowanie kanibalizmu, zatem należy przełożyć osobniki już podrośnięte do osobnych pojemników. Terrarium dla dorosłego osobnika musi mieć odpowiednio duże rozmiary, tak aby pająk mógł swobodnie wytworzyć dużą sieć. Duże rozmiary terrarium są kłopotliwe, ponieważ ograniczają w znacznym stopniu przestrzeń, dlatego bardzo ciekawym rozwiązaniem jest trzymanie pająków z rodzaju Nephila spp. na otwartej przestrzeni. Puszczamy zatem wolno naszego podopiecznego w danym pomieszczeniu i czekamy, aż sam zrobi sobie sieć w odpowiednim dla niego miejscu. Pająki te robią sieć na ogół w górnych partiach pomieszczenia, co daje niesamowity efekt wizualny. Nie mamy obaw, że pająk nam zejdzie z sieci, ponieważ większość przedstawicieli Nephila 99% swojego życia spędzają na pajęczynie, gdyż poza nią są niezdarne. Wilgotność utrzymujemy poprzez lekkie zraszanie pajęczyny. Rodzaj ten jest delikatnym pająkiem. Szczególnie należy uważać podczas przechodzenia wylinki, w tym czasie należy zapewnić maksymalny spokój i niepotrzebnie nie niepokoić podopiecznego.

Temperatura

Zależna od konkretnego gatunku. Większość pająków z tego rodzaju jest stosunkowo ciepłolubna, jednak dostarczanie dodatkowego ogrzewania w postaci np. kabla grzewczego nie ma większego sensu, z powodów takich, że pająki budują sieci łowne w najwyższych punktach pomieszczenia. Żarówka również się nie sprawdza, ponieważ nie mamy pewności w jakim miejscu pająk dokładnie skonstruuje swoją sieć. Jeśli chodzi o dorosłe osobniki mogą być trzymane w temperaturze pokojowej. Wśród młodych, aby zapewnić szybszy wzrost, możemy dodatkowo dogrzewać w dogodny dla siebie sposób pojemnik.

Wilgotność

Odpowiedni poziom wilgotności dostarczamy przez zraszanie pajęczyny spryskiwaczem. Przy młodych osobnikach postępujemy podobnie, należy jednak ostrożnie zraszać, ponieważ istnieje możliwość potopienia się młodocianych przedstawicieli rodzaju w powstałych kroplach wody, które się osadzają na pajęczynie.

Żywienie

W naturalnym środowisku pająk żywi się różnego rodzaju średnimi i dużymi owadami latającymi. W skład diety Nephila wchodzą muchy, pszczoły, osy, średniej wielkości ćmy, motyle, ważki i chrząszcze. Podczas gdy ofiara wpada w sieć, poprzez drgania pająk wyczuwa ją, po czym natychmiast rusza do ataku owijając ją w mocną pajęczyną.

Co ciekawe, pająki te przejawiają czasami niemalże paniczny strach przed karaluchami. Podczas gdy karaluch wpada w sieć, zostaje całkowicie ignorowany bądź też pająk przed nim ucieka.

W niewoli podawana pokarm powinien być przede wszystkim żywy oraz ruchliwy. Sprawdzają się wszelkiego rodzaju owady latające, świerszcze i mączniki również stanowią doskonałe źródło pokarmu. Młode osobniki chętnie zjadają muszki owocowe (Drosophila melanogaster) oraz wylęg świerszczy. Pokarm podajemy bezpośredni na sieć, tak aby owad przykleił się do pajęczyny.

Dymorfizm płciowy

Przedstawiciele tego rodzaju cechują się znaczącym dymorfizmem płciowym przejawiającym się w rozmiarach. Samce są o wiele mniejsze od samic, wśród gatunku o najmniejszym dymorfizmie jest to w dalszym ciągu spora różnica, w której samica rozmiarami ponad dwukrotnie przerasta samca. Dorosłe samce zajmują sieć samicy, nie tkając własnej i są na ogół inaczej ubarwione. Ich kolor jest raczej jednolity w odróżnieniu od barwnych samic.

Rozmnażanie

Kopulacja przebiega w sposób ciekawy, ze względu na znaczne różnice w rozmiarach samca i samicy. Samiec może przebywać niezauważony na sieci samicy wiele czasu, jednocześnie podkradając jej jedzenie. Bywa, że samica nie jest w stanie zauważyć samca, kiedy ten podkradając się dokonuje zapłodnienia, jednak dla pewności samiec dokonuje tego podczas gdy samica spożywa posiłek. Zmniejsza to ryzyko pożarcia.
Samiec wytwarza mała ilość pajęczyny (tzw. spermweb), na którą oddaje odrobinę spermy. Całość przywiera na jego nogogłaszczkach (pedipalpach), po czym wprowadza ją do zewnętrznych narządów płciowych samicy (epigynum). Podczas spotkania się dwóch samców, może dojść pomiędzy nimi do walki, lub dobrowolnego wycofania się jednego z nich. Podczas walki samców nie decydują rozmiary, ponieważ bywa, że walkę wygrywa mniejszy z osobników. Nagrodą oczywiście jest samica.

Samice zakopują swoje jaja w ziemi. Przy pomocy swoich silnych żuchw i nóg wykopują płytką dziurę, którą oplątują warstwą jedwabistej przędzy, następnie składają jaja na wykonaną przez siebie powłokę i nakładają na nie kolejną warstwę pajęczyny. Tak zabezpieczony kokon maskują warstwą ziemi.

W innym przypadku samice ukrywają kokon wśród liści, gałęzi bądź zawieszają pod korą drzew, tak aby był jak najbardziej bezpieczny. To przygotowanie może trwać nawet 4 godziny. Po paru tygodniach z kokonu wychodzi kilkaset małych pająków. Nimfy mogą przebywać ze sobą do czasu pełnego rozwinięcia się ich narządów, ze względu na swoje kanibalistyczne usposobienie.

Nephilia calvipes około 4 dni przed ostatnią wylinką samica przestaje całkowicie przyjmować posiłki i zaprzestaję tworzenia sieci. W tym czasie dominujący, dojrzały samiec spędza na pajęczynie parę dni, dając możliwość przejścia samicy ostatnią wylinkę, po czym rusza do akcji, ma na to tylko 48 godzin, ponieważ samice tego gatunku są płodne jednie przez 2 dni po ostatnim swoim etapie życiowym. Samiec zbliża się do samicy, po czym pobudza ją przez wprawianie w drgania swój brzuch, używając zrywającego ruchu. Czynność ta może przebiegać nieco inaczej, jest zależna głównie od wieku oraz pobudzenia samicy, również zmniejsza ryzyko stania się posiłkiem dla samicy. Zjawisko zjadania samców nie jest tak powszechnym wśród przedstawicieli rodzaju Nephila spp. co Latrodectus. Ciekawe jest to, że samice posiadają dwa kanały umożliwiające ich zapłodnienie.

Uwagi

Pająk niezwykle ciekawy w obserwacji. Nie przejawia żadnej agresji względem człowieka, gdy jest niepokojony raczej wybiera ucieczkę. Rodzaj ten zwinnie i szybko porusza się po pajęczynie, jednak na ziemi jest nieco niezdarny, dlatego też prawie całe swoje życie spędza na sieci. Z pewnością każdy amator i wielbiciel pająków prawdziwych poradzi sobie z jego utrzymaniem. Przedstawiciele rodzaju Nephila ze względu na swoje podobieństwo i szeroki zakres występowania są często mylone i błędnie oznaczane. Wpływ na to mają także liczne ilości synonimów, błędne klasyfikacje oraz spory, które kształtowały się przez lata.

Opracowanie i źródła informacji

Opracował: Adam Indrycha – „Ad90Am”
Na podstawie własnych doświadczeń oraz pomoc zaprzyjaźnionych hodowców i stron:

Literatura:

Golden Silk Spider, Nephila clavipes (Linnaeus) (Arachnida: Araneae: Tetragnathidae)1
H.V. Weems, Jr. and G.B. Edwards, Jr.
The Ecology and Behavior of Nephila maculata: Michael H. Robinson
and Barabara Robinson.
Matjaž Kuntner publications http://www.nephilidae.com/mk/publications.htm

Zdjęcia i filmy:

Posiadamy zgodę autorów na wykorzystanie zdjęć i filmu. Jakiekolwiek ich kopiowanie lub publikowanie bez zgody jest zabronione.

Liczba wyświetleń: 19641