Chaetopelma persianum (ang. persian gold tarantula, perski ptasznik złocisty) to gatunek odkryty w górskich rejonach północno-zachodniego Iranu, prowincja Zachodni Azerbaijan, okolica Mahabad, w górach Zagros. Znaleziono go na wysokości 2065 m n. p. m. Dokładna lokalizacja nie została jednak podana z obawy przed nielegalnymi odłowami tego gatunku. Jest to trzeci gatunek występujący w Iranie (dwa pozostałe to: Ischnocolus vanandelae Montemor, West & Zamani, 2020 oraz Ischnocolus jickelii L. Koch, 1875). Tym samym jest to pierwszy przypadek występowania rodzaju Chaetopelma w Iranie. Ponadto jest to najbardziej wysunięta na wschód lokalizacja tego rodzaju, przesuwająca jego granice występowania o około 350 km we wschodnim kierunku.

(Chaetopelma persianum – Naturalne środowisko występowania; źródło: Zamani & West, 2023)

Chaetopelma persianum to typowy gatunek naziemny, kopiący nory najczęściej pod kamieniami lub wśród roślinności. Można go znaleźć na wysokości 2065 m n. p. m. w górach porośniętych roślinnością.

Chaetopelma persianum odróżnia się od C. concolor, C. karlamani i C. turkesi po busowie spermateki, która posiada podwójne płaty (ang. lobes) na szczycie każdej z kieszeni spermateki (ang. receptacles), pozostałe wymienione gatunki posiadają tylko po jednym płacie. Dodatkowo od powyższych gatunków C. persianum jest znacznie większym gatunkiem (osiąga około 3,5-4 cm długości ciała). Pozostałe gatunki osiągają tylko 2-2,5 cm długości ciała.

Od C. altugladirorum, C. lymberakiksi i C. olivaceum różni się dłuższymi, walcowatymi płatami (ang. lobes), w przeciwieństwie do bardziej okrągłych i znacznie krótszych płatów. Od C. olivaceum odróżnia się dodatkowo krótszymi i mniej rozchodzącymi się kieszeniami spermateki (ang. receptacles), w przeciwieństwie do dłuższych i mocno rozchodzących się na boki kieszeniach spermateki.

Samce tego gatunku nie zostały opisane, jednak były zaobserwowane w okolicy znalezionej samicy i nie było możliwości zebrania ich do dalszych badań. Dodatkowo znane są dwie niedaleko położone lokalizacje (w okolicy Sardasht i Sulaymaniyah), gdzie widziano samce z rodzaju Chaetopelma, którym zrobiono zdjęcia (zdjęcia powyżej). Naukowcy podejrzewają, że jest to ten sam gatunek, jednak jak sami wskazują wymaga to dalszych badań, by mieć pewność.

Samce obserwowane były pod koniec pory deszczowej, stąd też podejrzewa się, że okres godowy w naturalnych warunkach zachodzi pod koniec maja. Pora deszczowa to także okres zimowania tych ptaszników, jako że temperatury w tym czasie mogą dochodzić nawet do -8°C. Pora deszczowa trwa od października do późnego maja. W tym okresie panują temperatury od -8°C do 14°C. Zaś pora sucha trwa od czerwca do późnego września podczas której temperatury panujące to od 6°C do 31°C.

Rodzaj Chaetopelma Ausserer, 1871 – Lista gatunków i pokrewieństwo

(Występowanie gatunków z rodzaju Chaetopelma – źródło: Zamani & West, 2023
gwiazdy: C. altugkadirorum;
kwadraty: C. concolor;
trójkąty: C. karlamani;
sześciany: C. lymberakisi;
kółka: C. olivaceum;
romby: C. persianum sp. n.
– żółte romby oznaczają lokalizację typową,
– puste w środku romby oznaczają lokalizacje znalezionych i nieopisanych samców które prawdopodobnie należą do C. persianum sp. n.)

Uwzględniając nowy gatunek Chaetopelma persianum rodzaj Chaetopelma składa się obecnie z 8 gatunków. Przy czym autorzy publikacji debatują nad wątpliwą przynależnością Chaetopelma webborum do tego rodzaju. Pełna lista gatunków prezentuje się następująco:

1. Chaetopelma altugkadirorum Gallon, Gabriel & Tansley, 2012 (Syria, Turcja)
2. Chaetopelma concolor Simon, 1873 (Turcja, Syria, Egipt)
3. Chaetopelma karlamani Vollmer, 1997 (Cyprus)
4. Chaetopelma lymberakisi Chatzaki & Komnenov, 2019 (Kreta)
5. Chaetopelma olivaceum C.L. Koch, 1842 (Sudan, Bliski Wschód)
6. Chaetopelma persianum sp. n. Zamani & West, 2023 (Iran)
7. Chaetopelma turkesi Topçu & Demircan, 2014 (Turcja)
8. Chaetopelma webborum Smith, 1990 (Kamerun)

Gatunek typowy to Chaetopelma aegyptiaca Ausserer, 1871, obecnie uznawana za młodszy synonim Chaetopelma olivaceum (C.H. Koch, 1842). Zaś ostatnia duża rewizja tego rodzaju miała miejsce w 2008 (Guadanucci & Gallon, 2008).

Rodzaj ten obejmuje gatunki naziemne, żyjące w wybudowanych przez siebie norach, znajdowanymi najczęściej pod kamieniami, konarami lub w ścianach budynków mieszkalnych i studni.

Rodzaj Chaetopelma był wcześniej uznawany za blisko spokrewniony z rodzajem Ischnocolus Simon, 1892, a także z mniej znanym Nesiergus Simon, 1903 wchodzące razem w skład podrodziny Ischnocolinae Simon, 1892, jednak najnowsze badania Korba i wsp. (2022) wskazują, że rodzaj Chaetopelma jest bliżej spokrewniony z podrodziną Eumenophorinae Pocock, 1897 (takimi gatunkami jak: Monocentropus, Hysterocrates, czy Pelinobius) niż z wymienionymi wyżej rodzajami. Dodatkowo badania Foley S. i wsp. (2021) pokazują, że podrodzina Ischnocolinae nie jest grupą monofiletyczną, co oznacza, że w przyszłości powinna ona zostać poddana rewizji, a jej skład powinien się zmienić.

Gatunki tego rodzaju można znaleźć w krajach Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie (od Krety do pn. – zach. Iranu, najbardziej wysuniętym na południe miejscem odkrycia jest pn. Sudan). Z jednym gatunkiem: Chaetopelma webborum występującym w Kamerunie, jednak autorzy badania wskazują na fakt, że gatunek ten nie pasuje do opisu rodzaju Chaetopelma i powinien zostać z niego usunięty.

Chaetopelma olivaceum – pobity rekord wśród ptaszników

Ciekawym przypadkiem na który zwracają autorzy badania jest gatunek Chaetopelma olivaceum, bijąca rekord wśród ptaszników jeśli chodzi o zasięg występowania tego gatunku. Szacunkowy obszar zasiedlany przez ten gatunek to około 1,5 mln km².

Istnieje podejrzenie, że wśród tak szerokiego obszaru występowania mogą kryć się gatunki kryptyczne. Potencjalnym kandydatem jest populacja w południowej Turcji, która jest oddzielona od zasięgu występowania C. olivaceum. Powyższa hipoteza wymaga jednak dalszych badań.

Chaetopelma webborum – Czy to aby na pewno Chaetopelma?

Literatura:

• Zamani, A. & West, R. C. (2023). A new species of Chaetopelma Ausserer, 1871 (Araneae, Theraphosidae) from Iran. ZooKeys 1174: 75-84. doi:10.3897/zookeys.1174.109135
• WSC (2023) World Spider Catalog. Version 24. Natural History Museum Bern. http://wsc.nmbe.ch
• Korba J, Opatova V, Calatayud-Mascarell A, Enguídanos A, Bellvert A, Adrián S, Sánchez-Vialas A, Arnedo MA (2022) Systematics and phylogeography of western Mediterranean tarantulas (Araneae: Theraphosidae). Zoological Journal of the Linnean Society 196(2): 845–884. https://doi.org/10.1093/zoolinnean/zlac042
• Foley S, Krehenwinkel H, Cheng D, Piel WH. 2021. Phylogenomic analyses reveal a Gondwanan origin and repeated out of India colonizations into Asia by tarantulas (Araneae: Theraphosidae) PeerJ 9:e11162 https://doi.org/10.7717/peerj.11162
• Guadanucci, J. P. L. & Gallon, R. C. (2008). A revision of the spider genera Chaetopelma Ausserer 1871 and Nesiergus Simon 1903 (Araneae, Theraphosidae, Ischnocolinae). Zootaxa 1753: 34-48. doi:10.11646/zootaxa.1753.1.2 WSC

NOTA PRAWNA
ZABRANIA SIĘ kopiowania zdjęć oraz utworów (artykułów) w całości lub w części BEZ ZGODY właściciela i administratora strony.
Zgodnie z Ustawą o Prawie Autorskim i Prawach Pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 roku (Dz.U.94 Nr 24 poz. 83, sprost.: Dz.U.94 Nr 43 poz.170) wykorzystywanie autorskich pomysłów, rozwiązań, kopiowanie, rozpowszechnianie zdjęć, fragmentów grafiki, tekstów opisów w celach zarobkowych, bez zezwolenia autora jest zabronione i stanowi naruszenie praw autorskich oraz podlega karze. Znaki towarowe i graficzne są własnością odpowiednich firm i/lub instytucji.