Phelsuma klemmeri

Phelsuma klemmeri

Phelsuma klemmeri (Seipp, 1991) to od niedawna znany nauce gatunek jest jednym z najmniejszych w rodzaju, wyrośnięte osobniki osiągają 100 mm, zazwyczaj jednak nie przekraczają 90 mm, przy czym na ciało przypada 40 mm. Ogólny zarys ciała tego gekona trochę się różni od innych felsum, jest bowiem lekko spłaszczony. Głowa wąska, ale proporcjonalna, źrenice okrągłe, oczy brązowe. Palce pozbawione pazurków, zaopatrzone w lamelle. Charakterystyczną cechą tego gatunku jest niezwykle jaskrawe ubarwienie, praktycznie niezmienne od urodzenia. U zdrowych osobników głowa jest żółta z dużą ilością drobnych czarnych punktów (nie występujących u osobników młodocianych), wyraźnie oddzielona od ciała, którego podstawową barwą jest kolor szary do purpurowego z biegnącymi wzdłuż dwoma turkusowymi pasami. Za okiem, przed i za otworem usznym znajduje się po jednej lub kilka małych, guzkowatych łusek koloru turkusowego (ta cecha występuje jeszcze tylko u Phelsuma nigristriata i Phelsuma pronki) . Brzuch jest biały przez kremowy do żółtego, oddzielony od grzbietu wąską czarną linią rozpoczynającą się za okiem, kończącą przy tylnej łapie. Od spodu na dolnej szczęce dobrze widoczny jest jasnoniebieski pas, podgardle żółte. Ogon jest zazwyczaj jasnoturkusowy, jednak może mieć również kolor tła na grzbiecie. Nogi są szaro-turkusowe z dużą liczbą drobnych, białych plamek. Łuski, poza ogonem, są niezwykle drobne.

Długość życia

W odpowiednich warunkach, przy zapewnieniu właściwej opieki gatunek ten dożywa 7-10 lat.

Występowanie

Ze względu na środki ostrożności nie są znane dokładne miejsca występowania w naturze. Dokładne miejsca znane są jedynie kilku herpetologom oraz w Senkenberg Museum we Frankfurcie nad Menem. Wiadomo jednak, że zamieszkuje tereny północno-zachodniego Madagaskaru, wyspę Nosy Be, okolice Antsatsaka’i. Jedynym miejscem, w którym potwierdzono występowanie tego gatunku, które zostało opisane w literaturze jest półwysep Ampasindava (van Heygen, 2004), tu również jednak nie zostały podane długości i szerokości geograficzne z wiadomych względów, pomimo, że żaden z zamieszkujących te tereny gatunków nie jest skrajnie zagrożony wyginięciem. Dominującą roślinnością rodzimą na zamieszkiwanych terenach są endemiczne Ravenala madagascariensis, Cocos nucifera, Dypsis sp., duże gatunki bambusów, na których najczęściej przebywają, znajdując tu wiele kryjówek. Dzieli środowisko z Phelsuma abbotti checkei, Phelsuma madagascariensis grandis, Phelsuma seippi, Phelsuma laticauda laticauda, Phelsuma dubia, odkrytym niedawno, bo w 2001 roku Phelsuma vanheygenii oraz Phelsuma quadriocellata parva (tylko półwysep Ampasindava), która do roku 2004 znana była jedynie ze wschodniego wybrzeża Madagaskaru. Charakterystyczne dla opisywanego terenu jest silne nasłonecznienie, wysoka wilgotność w okresie od listopada do marca (70-80%) i niska od czerwca do września (45-50%) w dzień, małe zróżnicowanie temperatur na przestrzeni zarówno dnia jak i roku oraz częste silne, przelotne deszcze na zmianę z czystym niebem. Nawet jeżeli deszcze nie padają przez kilka dni, wilgotność w nocy nie spada poniżej 75%, dochodząc do 90%. Temperatura nad ranem spada nawet do 16°C, powodując skraplanie się rosy. Obszar ten leży w pasie Sambirano i jest pod silnym wpływem masywu górskiego Tsaratanana.

Średnie wartości z tego regionu mierzone na 25 i 250 m n.p.m. (Sick, 1979; Hallmann, 1997):

• średnia ilość rocznych opadów 2232 mm,
• średnia roczna temperatura 25,7°C
• roczne wahania temperatury 3,9°C
• okres suchy i chłodniejszy od czerwca do września
• okres deszczowy i gorący od listopada do marca (2030mm przez 173 dni),

Tereny zamieszkane przez tubylców (rybacy, farmerzy, pasterze) znacznie różnią się roślinnością od terenów nie zamieszkiwanych przez człowieka. Wycinka czy wypalanie lasów, następnie zakładanie plantacji ryżu i kawy bardzo ogranicza naturalne tereny dla większości endemicznych madagaskarskich gatunków, rozdzielając populacje. Mimo to Phelsuma klemmeri jest bardzo często spotykana w bliskości ludzkich osad, gdyż duże gatunki bambusów są zakorzenione tak głęboko, że żadne zabiegi prowadzące do ich wytępienia na szczęście nie skutkują w stu procentach. Zazwyczaj wybierają pędy średniej grubości – około 5 cm.

Terrarium

Z uwagi na niewielkie rozmiary gekona, minimalne wymiary terrarium to 40/40/40 cm dla jednej pary. Ponieważ jest to gatunek względnie tolerancyjny, grupa do 1,4 może być trzymana w jednym zbiorniku przy jednoczesnym zapewnieniu wszystkim osobnikom dostatecznej liczby kryjówek, większej niż liczba zwierząt w terrarium oraz zwiększeniu powierzchni wewnętrznej o co najmniej 100%. Tak jak w naturze, w terrarium podstawowym elementem wystroju powinny być pędy bambusa umieszczone pionowo, poziomo i w skosie zapewniając zwierzętom jak największą liczbę miejsc do poruszania się i eksplorowania. Nieodzowne są wszelkie żywe rośliny, których wybór ogranicza jedynie wyobraźnia hodowcy. Najlepiej jednak sprawdzają się wszelkie Bromeliaceae, Zamioculcas, małe palmy, Asplenium sp., Sansevieria sp. czy Scindapsus aurea. Poza efektem estetycznym, rośliny poprzez transpirację znacznie podnoszą wilgotność powietrza. Jako podłoże doskonale sprawdza się torf, którego miąższość powinna wynosić minimum 5cm, ułatwiając w ten sposób utrzymanie pożądanej, wysokiej wilgotności powietrza. Torf można przykryć kawałkami kory lub liśćmi. Należy unikać komercyjnych podłoży do roślin ze względu na użyte w nich nawozy czy perlit, które mogą być przypadkiem potraktowane jako kawałek sepii i zjedzone, co może skończyć się padnięciem zwierzęcia.

Istotne dla tego gatunku jest odpowiednie oświetlenie terrarium. Pierwszą jego rolą jest ogrzanie terrarium, drugą, jakość światła – poprzez dobranie świetlówek możliwie najbardziej zbliżonych do naturalnego. Przynajmniej jeden z pędów bambusa powinien być umieszczony w pobliżu górnej siatki wentylacyjnej, nad którą powinna znajdować się lampa halogenowa utrzymująca miejscowo 35-37°C. Należy to sprawdzić przed wpuszczeniem gekonów do terrarium, gdyż wszelkie eksperymenty mogą się źle skończyć dla tak małej jaszczurki. By zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia często widywanego u felsum tzw. „złamanego ogona”, nie powinno się instalować ogrzewania z boku na pionowych elementach wystroju. W całym terrarium temperatura winna się wahać od 24°C na dole do 28°C w wyższych partiach terrarium. W nocy może spadać do 20-24°C, w zależności od pory roku. W sprzedaży jest szeroka gama świetlówek charakteryzujących się wysoką jasnością, odpowiednią barwą (od 5000 K) i wysokim wskaźnikiem oddawania barw (od 80 Ra). W takim świetle felsumy doskonale się czują, znacznie lepiej się wybarwiają i są bardziej aktywne. Najlepiej, by długość dnia płynnie zmieniała się w poszczególnych miesiącach od 10 (sucho, chłodno) do 14 godzin (gorąco, wilgotno). Jeżeli nie mamy doświadczenia w podawaniu odpowiednich ilości witamin, należy również zaopatrzyć się w lampy/świetlówki emitujące 5% UVB.

By zwiększyć możliwości ukrycia się samicy przed samcem, bambusy użyte do wystroju powinny być od góry otwarte. Gałęzie, kora i inne naturalne materiały powinny być przed umieszczeniem w terrarium dobrze wysuszone, zmniejszymy w ten sposób prawdopodobieństwo pleśnienia w wysokiej wilgotności.

Żywienie

Tak jak pozostałe małe gatunki gekonów, karmienie Phelsuma klemmeri nie stanowi większego problemu, pod warunkiem założenia własnej hodowli karaczanów czy świerszczy lub zapewnienia sobie stałego źródła odpowiedniej wielkości owadów. Największe owady podawane dorosłym osobnikom nie powinny mieć więcej niż 7 mm. Chociaż z większymi również sobie poradzą, połykanie może być dla nich problemem. Młode są wymagającym obiektem do karmienia, gdyż z owadami karmowymi powyżej 2 mm mogą już sobie nie radzić. O ile w okresie, gdy na zewnątrz panują niskie temperatury i dostęp do owadów odławianych z natury jest niemożliwy i zmuszeni jesteśmy karmić owadami z hodowli, o tyle od wiosny do wczesnej jesieni należy maksymalnie urozmaicić dietę gekonów, bazując na owadach złapanych na łąkach wolnych od pestycydów i innych substancji mogących zaszkodzić jaszczurkom. Z dostępnych w handlu gatunków owadów nie należy stosować w diecie larw mącznika młynarka (Tenebrio molitor), są zbyt ubogie w substancje odżywcze, są zbyt bogate w tłuszcz i chroni je ciężkostrawna chityna. Popularne larwy barciaków (Galleria mellonella) powinny być podawane sporadycznie, łatwo prowadzą do otłuszczenia jaszczurek.

Ważnym dodatkiem dla rodzaju Phelsuma są pokarmy pochodzenia roślinnego, w naturze zlizują pyłki i soki roślin czy nektar, w terrarium podawane są najczęściej w formie papek owocowych. Jest to jeden z najbardziej lubianych przez felsumy pokarmów, niejednokrotnie doskonały sposób do przekonania zwierząt do jedzenia z ręki. Nawet płochliwe osobniki nie są w stanie oprzeć się i nie wyjść z kryjówki czy bambusa. Do przyrządzenia papek nadają się owoce miękkie takie jak papaja, mango czy banan, najłatwiej jest jednak bazować na deserach oferowanych przez wiele firm produkujących żywność dla niemowląt. Nie należy stosować deserów z dodatkiem produktów mlecznych czy mięsnych. Pokarm taki umieszczamy w miejscu widocznym z jak najlepszym dostępem, na przykład w pobliżu miejsca do wygrzewania.

Owady i papki muszą być wzbogacane wapniem i witaminami, które w naturze pobierają z niezwykle urozmaiconej diety, jakiej nawet przy najlepszych chęciach nie jesteśmy w stanie zapewnić w warunkach sztucznych. Nie są znane dokładne ilości poszczególnych witamin, jakie należy podawać. Wielu hodowców stosuje preparaty z niewielką ilością witaminy A i umiarkowaną ilością witaminy D3, są to witaminy, które najłatwiej przedawkować, a jednocześnie ich niedobór jest najdotkliwszy w skutkach. Możemy to osiągnąć w stosunkowo łatwy sposób, mianowicie mieszając produkty różnych firm o różnych zawartościach pożądanych witamin. Proponowany stosunek D3:A to 2:1, przy czym najlepszą formą witaminy A jest beta karoten. Nadmiar witaminy A jest dla organizmu jaszczurki toksyczny i powoduje odwapnienie kości. Podobnie jest ze stosunkiem wapnia do fosforu, proponuje się 2:1, jednak dla rosnących młodych i samic produkujących jaja lepiej jest zwiększyć ilość wapnia. Preferowaną formą wapnia jest Calcium carbonate. Nie należy karmić papkami bez dodatków witamin i wapnia, gdyż same w sobie nie stanowią wartościowego źródła pokarmu. W terrarium osobników rozmnażających się konieczne jest umieszczenie miseczki z wapniem, by umożliwić samicom uzupełnianie jego braku w miarę potrzeby. Alternatywną formą podawania witamin jest hodowla owadów karmionych bardzo zróżnicowaną dietą, bogatą we wszystkie potrzebne witaminy, w której skład powinny wejść wszelkie rośliny zielone, warzywa i owoce. Tak karmione owady są znacznie lepszym pokarmem z punktu widzenia ewentualnego przedawkowania witamin, jednak zawsze należy stosować wapń, gdyż same świerszcze mają go w sobie zbyt mało. Taki sposób wymaga jednak dużej samodyscypliny i ogromnej wiedzy i doświadczenia o potrzebach gadów.

Dorosłe karmi się dwa do trzech razy w tygodniu owadami i raz w tygodniu papkami, uwzględniając jednak kondycję i ogólny stan zwierząt. Ważne, by zwracać uwagę na ewentualne otłuszczenie dorosłych osobników, które prowadzić może do problemów zdrowotnych i niechęci do rozmnażania. Jeżeli zauważymy, że gekony zaczynają tyć, musimy ograniczyć ilości pokarmu. Podobnie postępujemy w przypadku, gdy po karmieniu w terrarium zostają nie zjedzone owady. Młode powinny mieć stały dostęp do obu form pokarmu.
Należy pamiętać, że w przypadku stosowania UVB czy umożliwieniu dostępu do naturalnego, nie przefiltrowanego światła słonecznego powinniśmy znacznie zmniejszyć dodatek witaminy D3 w pokarmie.
Pojenie przebiega zazwyczaj bezproblemowo, felsumy najczęściej nie piją z miseczki, są jednak tak małe, że wystarczająca jest ilość wody spijana po codziennym spryskiwaniu roślin w terrarium. Istotną sprawą jest pojenie młodych, gdyż mały organizm przy wysokiej temperaturze szybko się odwadnia; jest to jedna z przyczyn wysokiej śmiertelności.

Dymorfizm płciowy

Zazwyczaj hodowca jest w stanie określić płeć w szóstym miesiącu, nierzadko nawet wcześniej. Dojrzałe płciowo osobniki różnej płci nie różnią się na pierwszy rzut oka niczym. Samiec (po prawej) czasem jest smuklejszy i ma węższą głowę, jednak są to cechy właściwie niezauważalne. Pewne odróżnienie dojrzałego samca od samicy jest możliwe na podstawie wyraźnie widocznych porów femoralnych i zażółconej, wewnętrznej okolicy ud.

Rozmnażanie

Phelsuma klemmeri osiąga dojrzałość płciową po 12 miesiącu życia, zależy to jednak od odpowiedniego karmienia i ogólnej kondycji. Przed łączeniem musimy mieć pewność, że osobniki, które chcemy rozmnażać są w odpowiednim wieku, są zdrowe, dobrze odżywione i nie otłuszczone. Osobniki dojrzałe płciowo, o ile były wychowywane osobno, łączymy w pary w zupełnie nowym, ewentualnie nowo zaaranżowanym terrarium, by uniknąć agresji terytorialnej. Pomimo iż ten gatunek charakteryzuje się dużą tolerancją i niewielką agresją wpuszczamy je w jednym momencie, unikając w ten sposób potraktowania przez jednego z osobników nowego terrarium jako swojego terytorium. Obserwujemy je jeszcze przez jakiś czas, reagując rozdzieleniem w przypadku walki. Samiec zazwyczaj od razu rozpoczyna zaloty, które są typowe dla gekonów z tego rodzaju, a polegają na rytmicznym potrząsaniu głową na boki, wystawianiem języka, ocieraniem się o samicę, unosi ogon. Samica gotowa na zbliżenie często powtarza jedno lub kilka z wymienionych zachowań. Jeśli nie jest zainteresowana, ignoruje zaloty samca, czasem go atakując. Kopulacja trwa kilkadziesiąt sekund do kilku minut, w trakcie samiec trzyma samicę za skórę w okolicy karku.

Około 30 dni po udanej kopulacji samica jest gotowa do składania jaj, rozpoczyna poszukiwanie miejsca odpowiednio ukrytego i sprawiającego wrażenie bezpiecznego. Dobry obserwator łatwo rozróżni takie zachowanie od normalnego biegania po terrarium, samica zagląda wtedy we wszystkie zakamarki w terrarium, wchodzi i wychodzi z bambusów. Jeżeli samica nie jest otłuszczona, jaja są dobrze widoczne, prześwitują od spodu przez powłoki brzuszne. W tym okresie należy zapewnić samicy maksymalny spokój, gdyż stały stres i zaniepokojenie może spowodować zatrzymanie jaj w organizmie. Phelsuma klemmeri skleja swoje jaja razem, jednak nie przykleja ich do elementów wystroju, a układa je w wybranym miejscu. Najczęściej wybierane do tego celu są otwarte pędy bambusa. Jaja zazwyczaj są dwa, chociaż zdarzają się lęgi pojedyncze. Pojedyncze jajo jest okrągłe do lekko podługowatego, średnicy 9-10 mm.

Po składaniu jaj zazwyczaj następuje kopulacja, dzięki czemu samice przez cały okres godowy składają jaja w miarę regularnie w odstępach około 30 dni, w zależności od panującej temperatury. W przypadku kilku gatunków z tego rodzaju udowodniono, że samice są zdolne do przechowywania spermy, trudno jednak powiedzieć, czy podobnie jest w przypadku tego gatunku. Samicę należy w tym okresie karmić systematycznie, nawet codziennie, jeżeli wykazuje taką chęć. Najczęstszym powodem nieregularnego składania jaj, ciągłego składania pojedynczego jaja czy zaprzestanie składania jaj w trakcie sezonu rozrodczego jest nieodpowiednia dieta, braki w witaminach i wapniu czy stres.

Ponieważ jaja nie są przyklejane do wystroju najlepszą decyzją będzie ich przeniesienie do inkubatora i dalsza inkubacja w odpowiedniej temperaturze i wilgotności.

Długość inkubacji zależy oczywiście od temperatury, w temperaturze wahającej się od 22° do 26°C trwa 80-90 dni. Płeć u tego, jak i u większości gatunków tego rodzaju, determinuje temperatura inkubacji i w podanej temperaturze lęgną się obie płci, jednak przy stałych 30°C wylęg następuje po 45-60 dniach i lęgną się tylko samce. Podkreślić jednak trzeba, że osobniki klujące się z jaj inkubowanych w wysokich temperaturach są mniejsze, czasem słabsze. Wilgotność powinna być wysoka – około 90%, jednak jaja nie mogą mieć kontaktu z podłożem. Najprościej jest je ułożyć na pokrywce od pojemnika na kliszę, umieszczonej na podłożu takim jak wermikulit, czy torf. Klując się młode mierzą 30 mm, zazwyczaj opuszczają osłonki jajowe w przeciągu doby, ma to miejsce najczęściej nad ranem.

W tym momencie decydujemy, czy chcemy odchowywać je w grupie czy pojedynczo. Ponieważ młode nie wykazują terytorializmu i przy odpowiedniej ilości pokarmu nie konkurują ze sobą, do osiągnięcia dojrzałości płciowej możemy trzymać je razem. Warunkiem jest jednak duże terrarium, około 40/40/40 cm. Jeżeli decydujemy się na osobne wychowywanie młodych mamy pewność, ze wszystkie osobniki przyjmują pokarm, otrzymują odpowiednie ilości witamin i wapnia, obserwując wzrost możemy wcześnie wykryć nieprawidłowości. Terrarium o wymiarach 20/20/20 cm, jest wystarczające i mogą w nim przebywać do osiągnięcia dojrzałości płciowej. Jako podłoże zawsze stosujemy torf, gdyż ręczniki papierowe szybko wysychają, a gdy są zbyt mokre mogą przyczynić się do śmierci zwierzęcia osłabionego, które upadając z gałęzi może się do niego przykleić. Temperatury nie powinny przekraczać 30°C w miejscu do wygrzewania, w całym terrarium powinna wahać się od 24-28°C, w nocy spadając do 20-22°C. Doskonałym sposobem na zabezpieczenie się przed odwodnieniem młodych jest umieszczenie w terrarium małej rośliny z rodziny Bromeliaceae, w której lejku zawsze jest woda. Wilgotność w dzień nie powinna spadać poniżej 70%, w nocy może wzrastać do 90%. Zbyt niska wilgotność doprowadzi do problemów z wylinką, czego konsekwencją będzie śmierć jaszczurki, gdyż nie zrzucona wylinka będzie ograniczała zdolności do polowania. Karmimy młode codziennie, zarówno owadami jak i papkami. Dla bezpieczeństwa zapewniamy promieniowanie UVB, szczególnie, gdy nie mamy doświadczenia w podawaniu witamin.

 

Opracowanie i źródła informacji

Łukasz Jarczewski

Literatura
Anders, U. (2006): Der blaue bambus-taggecko Phelsuma klemmeri. NTV, Munster
Anders, U & Anders, J. (2005): Die taggeckos der gattung Phelsuma der beispiel Phelsuma klemmeri Seipp, 1991. Elaphe, 13(4): 20-24
van Heygen, E. (2004): The genus Phelsuma Gray, 1825 on the Ampasindava peninsula, Madagascar. Phelsuma, 12: 97-112
Hallmann, G., Kruger, J., Trautmann, G. (1997): Faszinieriende taggeckos die gattung Phelsuma. NTV, Munster
Christenson, L. & Christenson, G (2003): Day geckos in captivity. Livingart publishing
Vergner, I. (2001): Jasteri. Biologie, chov. Madagaskar
Henkel, F.W., Schmidt, W. (2000): Amphibians and reptiles of Madagascar and the Mascarene, Seychelles and Comoro Islands. Krieger Publishing
Draco Terraristik-themenheft. Nr 11, (2002-2003) – Taggeckos. NTV, Munster
Bergman, J. (2004): Dazzling day geckos (Phelsuma sp.). Reptiles Magazine, BowTie

Liczba wyświetleń: 19392