Phrynocephalus maculatus – krągłogłówka plamista

Phrynocephalus maculatus (Anderson, 1872) to niewielka, lekko zbudowana agama, nie przekraczająca 25 cm dł. Doskonale przystosowana do życia na obszarach pustynnych. Charakterystyczną cechą tej jaszczurki jest szeroka, zaokrąglona głowa z krótkim pyskiem – przypominająca nieco głowę ropuchy (stąd angielska nazwa Toadhead). Ciało spłaszczone grzbieto-brzusznie, pokryte zachodzącymi na siebie, szorstkimi łuskami z wyraźnym kilem. Kończyny długi i szczupłe, o bardzo długich palcach z charakterystycznymi wydłużonymi łuskami zwiększającymi powierzchnię. Przystosowanie to umożliwia krągłogłówkom poruszanie się po sypkim piasku bez zapadania się w nim. Ogon długi, z bardzo elastyczną końcówką służący do komunikacji wewnątrzgatunkowej. Żyją z reguły w koloniach.

Nazewnictwo

Nazwa polska: Krągłogłówka plamista

Nazwa angielska: Blacktail Toadhead Agama

Nazwa niemiecka: Gefleckte Krötenkopfagame

Podgatunki

Phrynocephalus maculatus longicaudatus HAAS 1957
Phrynocephalus maculatus maculatus ANDERSON 1872

Długość życia

Kilka lat

Występowanie

Afganistan, Irak, Iran, Kuwejt, Oman, Pakistan, Syria, Turkmenistan, Zjednoczone Emiraty Arabskie

Aktywność

Dzienna

Odmiany

Brak.

Wygląd

Wygląd samca

Wygląd obu płci zbliżony. Samiec zazwyczaj nieco większy i masywniejszy, z szerszą głową. Nasada ogona jest wyraźnie grubsza. Ubarwienie zależy od stanu emocjonalnego, zdrowotnego i wieku. Samiec w okresie godowym ma ubarwienie piaskowo-żółte z wyraźnymi brązowymi pierścieniami na tułowiu i ogonie. Poza okresem godowym ubarwienie zdrowych osobników dostosowuje się do koloru podłoża (od brązowego, przez rdzawo-czerwony po jasnożółty lub szary). Końcówka ogona jest czarna i służy do porozumiewania się wewnątrzgatunkowego. Jak wszystkie gatunki z rodzaju Phrynocephalus występują silnie rozwinięte zachowania społeczne. Ruchy ciemnej końcówki ogona, a także gesty kończyn, głowy oraz otwieranie pyska stanowią sygnały porozumiewawcze. Samce są silnie terytorialne i bronią swojego rewiru przed innymi samcami. Walki zazwyczaj są silnie zrytualizowane, ale niekiedy dochodzi do agresji fizycznej.

Wygląd samicy

Samice są lżej zbudowane, zazwyczaj mniejsze od samców oraz mają mniejszą głowę. Deseń z ciemniejszych pierścieni jest znacznie słabiej widoczny, rozmyty a u niektórych samic jest go brak. Samice również są terytorialne i bronią swoich miejsc lęgowych przed innymi samcami. Częściej dochodzi w takich potyczkach do agresji fizycznej.

Cechy szczególne

Jaszczurki te znane są ze zdolności błyskawicznego poruszania się po bardzo sypkim podłożu. Specyficzna budowa łusek na długich palcach dłoni i stóp zapobiega zapadaniu się w piasku i pyle. Dodatkowym przystosowaniem chroniącym przed drapieżnikami jest zdolność do momentalnego zagrzebywania się w sypkim piasku. Jak wszystkie krągłogłówki, również ten gatunek drąży bardzo rozległe nory, o długości przekraczającej niekiedy metr. Nory stanowią miejsce schronienia przed drapieżnikami oraz podczas zimnych nocy. Wykazują aktywność w ciągu całego dnia, również podczas najgorętszych godzin. Aby zmniejszyć kontakt z rozgrzanym podłożem, agamy te podnoszą tułów i ogon ponad powierzchnię gruntu i balansują rytmicznie na dwóch kończynach. W momencie gdy gad opiera się na piasku na dwóch łapach, pozostałe dwie kończyny są podniesione i chłodzą się. W wielu rejonach swojego występowania jaszczurki te pobierają wodę jedynie z pokarmu oraz z rosy odkładającej się rano na kamieniach.

Biotop

Preferują tereny piaszczyste, wydmowe będące mozaiką podłoża bardzo sypkiego i twardszych spłachetków gruntu. Doskonale poruszają się po sypkim podłożu, ale rewiry ustanawiają zazwyczaj na nieco twardszym gruncie ( np. na krawędziach wydm pokrytych sucholubną roślinnością pustynną). W niektórych rejonach zasiedlają również równiny solne.

Temperatura

W dzień w naturze powyżej 40°C, w nocy ponieżej 20°C.

Wilgotność

Poniżej 50%

Terrarium

Terrarium powinno być w typie pustynnym. Za podłoże najlepiej posłuży mieszanina piasku i żwiru. W wystroju można wykorzystać większe kamienie i korzenie roślinne, z zaznaczeniem aby były odpowiednio zabezpieczony aby kopiące jaszczurki nie zrobiły sobie krzywdy. W centralnym punkcie terrarium najlepiej ułożyć duży kamień lub konar (wyższy od reszty wystroju), który będzie stanowił grzędę dla samca. Koniecznie trzeba zapewnić odpowiednią ilość kryjówek oraz kilkucentymetrową warstwę sypkiego podłoża, w którym agamy będą kopać. Jaszczurki te słabo się wspinają.

Wielkość terrarium dla dorosłego osobnika to minimum 80x50x50 cm. Wielkość terrarium dla haremu 100x50x60 cm.

Oświetlenie

Cykl12 godzinny. Stosujemy UVB 10%.

Żywienie

Odżywiają się wszelkimi niewielkimi bezkręgowcami, zwłaszcza pustynnymi owadami prostoskrzydłymi, chrząszczami i przede wszystkim mrówkami.

Rozmnażanie

Niewiele wiadomo o rozmnażaniu tego gatunku. W niewoli zdarza się bardzo sporadycznie. Samica po zapłodnieniu składa do komory lęgowej w norze od jednego do siedmiu jaj, które inkubują się do ośmiu tygodni.

Zimowanie

W naturze występuje.

Uwagi

Gatunek bardzo sporadycznie spotykany w handlu. Niemal wszystkie osobniki dostępne w sprzedaży pochodzą z odłowu i często są w stanie skrajnego wyczerpania. Przy ewentualnym zakupie należy poddać je kwarantannie i zapewnić jak najwięcej spokoju. często są bardzo silnie odwodnione, konieczne jest zapewnienie im źródła wody (mimo, że na wolności praktycznie nie piją). Dodatkowo większość osobników jest nosicielami pasożytów, zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych. Bardzo rzadko zdarzają się przypadki rozmnożenia tego gatunku w niewoli, jednak zazwyczaj ma to miejsce gdy do hodowli trafi samica zapłodniona na wolności. Podstawowymi problemami w chowie terraryjnym jest bardzo duża stresogenność tego gatunku, duża śmiertelność osobników odławianych a także częste mylenie i łączenie z innymi podobnymi gatunkami z rodzaju Phrynocephalus.

Opracowanie i źródła informacji

Jakub Kowalski

Źródła informacji

The Reptile Database (September, 2010)

Liczba wyświetleń: 2612