Phrynocephalus mystaceus – krągłogłówka uszasta

Phrynocephalus mystaceus (Pallas, 1776) jest największym przedstawicielem całego rodzaju Phrynocephalus, dorosłe samce często osiągają długość 25 cm. Ogon stanowi nieco mniej niż połowę całkowitej długości. Ciało jest stosunkowo masywne, mocniej zbudowane w porównaniu z innymi gatunkami krągłogłówek. Ubarwienie ciała jest zmienne, zależy w dużym stopniu od stanu emocjonalnego gada, a także od rodzaju podłoża na którym bytuje. U obu płci na grzbiecie i głowie widoczne są nieregularne ciemne plamy o rozmytych krawędziach. Na podgardlu wyraźny, ciemny marmurkowy wzór. Osobniki dojrzałe płciowo mają czarną plamę na spodniej części klatki piersiowej.Ogon gruby, u nasady lekko spłaszczony, z elastyczną tylną połową. Podobnie jak u gatunków pokrewnych ogon stanowi organ komunikacji wewnątrzgatunkowe, może być wyginany ponad ciałem a nawet zwijany w spiralę. Łuski pokrywające tułów posiadają wyraźny kil. Łuski na brzuchu i ogonie o budowie wręgowatej. Łuski ogonowe ułożone w regularne pierścienie. Kończyny długi i szczupłe, o bardzo długich palcach z charakterystycznymi wydłużonymi łuskami zwiększającymi powierzchnię. Przystosowanie to umożliwia krągłogłówkom poruszanie się po sypkim piasku bez zapadania się w nim. Żyją z reguły w koloniach.

Nazewnictwo

Nazwa polska: Krągłogłówka uszasta

Nazwa angielska: Secret Toadhead Agama

Nazwa niemiecka: Bärtiger Krötenkopf

Podgatunki

Wyróżniono dwa podgatunki:

Phrynocephalus mystaceus mystaceus (Pallas, 1776)
Phrynocephalus mystaceus galli (Krassowsky, 1932).

Długość życia

Do 10 lat.

Występowanie

Afganistan, Chiny, Iran, Kazachstan, Kirgistan, Rosja, Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan.

Aktywność

Dzienna.

Odmiany

Brak.

Wygląd

Wygląd samca

Samiec większy i masywniejszy od samicy, ze znacznie wyraźniej zaznaczonym deseniem plam. Głowa duża stosunku do wielkości ciała, masywna z bardzo krótki pyskiem i szerokim czołem. Fałdy skórne w kącikach pyska znacznie lepiej rozwinięte. Krawędzie fałd zakończone ostrymi, stożkowatymi łuskami. W momencie podniecenia lub podczas obrony terytorium przed innymi samcami, fałdy są rozpościerane a pysk szeroko otwierany. Wnętrze pyska i fałdów przybiera różowe ubarwienie. Samiec w takiej sytuacji staje na szeroko rozstawionych kończynach, wygina spiralnie ogon ponad ciałem i głośno syczy. Dodatkowo deseń plam i końcówka ogona stają się znacznie ciemniejsze niż w stanie spoczynku. Jeżeli tego typu zrytualizowana agresja nie zadziała dochodzi do walk. Podobne zachowania obserwuje się podczas godów, jednakże ze znacznie mniej zaznaczoną agresją. Na terytorium samca mogą znajdować się rewiry nawet czterech samic, których broni przed konkurentami.

Wygląd samicy

Samica nieco mniejsza i lżej zbudowana. Głowa nie jest tak masywna. Fałdy skórne w kącikach pyska słabiej rozwinięte. Deseń plam słabiej zaznaczony, rozmyty. Agresja wewnątrzgatunkowa znacznie słabiej zaznaczona, jednakże widoczna jest hierarchia wśród samic wewnątrz haremu. Do walk między samicami dochodzi w przypadku braku odpowiedniego miejsca do złożenia jaj.

Cechy szczególne

Jaszczurki te znane są ze zdolności błyskawicznego poruszania się po bardzo sypkim podłożu. Specyficzna budowa łusek na długich palcach dłoni i stóp zapobiega zapadaniu się w piasku i pyle. Dodatkowym przystosowaniem chroniącym przed drapieżnikami jest zdolność do momentalnego zagrzebywania się w sypkim piasku. Jak wszystkie krągłogłówki, również ten gatunek drąży bardzo rozległe nory, o długości przekraczającej niekiedy metr. Nory stanowią miejsce schronienia przed drapieżnikami oraz podczas zimnych nocy. Wykazują aktywność w ciągu całego dnia, również podczas najgorętszych godzin. Aby zmniejszyć kontakt z rozgrzanym podłożem, agamy te podnoszą tułów i ogon ponad powierzchnię gruntu i balansują rytmicznie na dwóch kończynach. W momencie gdy gad opiera się na piasku na dwóch łapach, pozostałe dwie kończyny są podniesione i chłodzą się
Najbardziej charakterystyczną cechą tego gatunku jest występowanie fałdów skórnych w kącikach pyska. W stanie spoczynku są one słabo widoczne jednakże w momencie podrażnienia lub podniecenia są one unoszone co wraz z szeroko otwartą paszczą daje złudzenie znacznie większego niż w rzeczywistości zwierzęcia. Dodatkowo krawędzie fałdów pokryte są ostrymi, stożkowatymi łuskami imitującymi zęby. Rozpostarte fałdy przypominają nieco odstające uszy, stąd nazwa.

Biotop

Zasiedla obszary pustynne i półpustynne. Preferuje rejony o podłożu piaszczystym, sypkim. Doskonale porusza się po sypkim piasku. Unika obszarów porośniętych roślinnością pustynną oraz rejonów z kamienistym, twardym podłożem. W naturze konstruuje dwa typy nor: letnie, płytkie nory mieszkalne o długości ok 50 cm oraz zimowe, głębokie nory przekraczające niekiedy 180 cm dł. Na części obszaru występowania w okresie zimowym panują duże mrozy, dlatego też agamy te zapadają w sen zimowy, trwający od września do początku kwietnia.

Temperatura

W dzień W naturze powyżej 30°C, w nocy poniżej 20°C.

Wilgotność

Poniżej 50%

Terrarium

Terrarium powinno być w typie pustynnym. Za podłoże najlepiej posłuży sypki, suchy piasek. W wystroju można wykorzystać większe kamienie i korzenie roślinne, z zaznaczeniem aby były odpowiednio zabezpieczony aby kopiące jaszczurki nie zrobiły sobie krzywdy. W centralnym punkcie terrarium najlepiej ułożyć duży kamień lub konar (wyższy od reszty wystroju), który będzie stanowił grzędę dla samca. Koniecznie trzeba zapewnić odpowiednią ilość kryjówek oraz kilkucentymetrową warstwę sypkiego podłoża, w którym agamy będą kopać. Jaszczurki te słabo się wspinają.

Wielkość terrarium dla dorosłego osobnika to minimum 80x50x50 cm. Wielkość terrarium dla haremu to minimum 120x60x50 cm.

Oświetlenie

Cykl 12 godzinny. Stosujemy UVB 10%.

Żywienie

Odżywiają się wszelkimi, niewielkimi bezkręgowcami, zwłaszcza pustynnymi owadami prostoskrzydłymi, chrząszczami. Mrówki są mniej ważnym składnikiem diety w porównaniu z innymi gatunkami krągłogłówek.

Rozmnażanie

Okres godowy zaczyna się 3-4 tygodnie po przebudzeniu ze snu zimowego. Gody wyglądają bardzo efektownie. Samiec prezentuje się przed samicami w haremie rozpościerając fałdy skórne i otwierając paszczę. Rytmicznie porusza głową i kończynami, a ogon zwija się w spiralę nad grzbietem starając się zwrócić na siebie uwagę samic. Jeżeli samica wykazuje zainteresowanie i jest gotowa do zbliżenia zaczyna rytmicznie poruszać głową (niekiedy uderza lekko pyskiem w samca) z zamkniętymi oczami. Samica nie wyrażająca zainteresowania godami w przypadku dużej natarczywości samca przewraca się na grzbiet i wiotczeje.
Samica znosi jaja od połowy maja do końca lipca w specjalnie przygotowanej komorze lęgowej. W jednym zniesieniu jest od 1 do 6 jaj o długości 2 – 2,5 cm. W dobrych warunkach samica może mieć nawet do trzech zniesień w ciągu sezonu. Inkubacja jaj trwa ok 45-50 dni (przy temperaturze 29-30°C). Młode bezpośrednio po wykluciu mają ok. 4 cm dł.

Zimowanie

W warunkach naturalnych od od września do początku kwietnia. W warunkach hodowlanych zimowanie jest konieczne jeżeli planujemy doprowadzić do rozrodu. Zimowanie w warunkach sztucznych powinno trwać 3-4 miesięcy przy temperaturze 10-12°C. Ważne jest aby podczas zimowania zachować niską wilgotność otoczenia.

Uwagi

Gatunek ten jest jednym z częściej spotykanych w handlu przedstawicieli rodzaju Phrynocephalus. Większość osobników dostępnych w sprzedaży pochodzi z odłowu i często są w stanie skrajnego wyczerpania. Po ewentualnym zakupie należy poddać je kwarantannie i zapewnić jak najwięcej spokoju. często są bardzo silnie odwodnione, konieczne jest zapewnienie im źródła wody (mimo, że na wolności praktycznie nie piją). Dodatkowo większość osobników jest nosicielami pasożytów, zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych. Coraz częściej zdarzają się przypadki rozmnożenia tego gatunku w niewoli. Podstawowymi problemami w chowie terraryjnym jest bardzo duża stresogenność tego gatunku i duża śmiertelność osobników odławianych.

Opracowanie i źródła informacji

Jakub Kowalski

Źródła informacji