Prawidłowy rozwój kości u żółwi

Promowanie poprawnego rozwoju kości u żółwi

Uzyskanie idealnego wzrostu i naturalnie wyglądającego pancerza u żółwi wodnych i lądowych jest wyzwaniem, które zależy od wielu czynników. By mu sprostać, opiekun musi zrównoważyć wiele różnych aspektów dotyczących diety z czynnikami zewnętrznymi (środowiskowymi). Nie ma żadnej „szybkiej recepty”, „ABC”, ani metody gwarantującej otrzymanie niezawodnych rezultatów w każdych okolicznościach. Zamiast tego istotne jest, by opiekun rozumiał podstawowe mechanizmy związane z tym zjawiskiem. W tym artykule przejrzymy po kolei różne odmienne zagadnienia, które są istotne dla naturalnego, zdrowego wzrostu oraz krótko omówimy w jaki sposób teoria może zostać jak najskuteczniej zastosowana w praktyce.

Zaczniemy od wapnia i jego suplementów.

W naturze żółwie lądowe uzyskują potrzebny im wapń na kilka sposobów. Duża ilość ich zapotrzebowania jest zaspokajana poprzez spożycie roślin bogatych w wapń. Roślinność ta występuje typowo na glebach zasobnych w wapń, co prowadzi do tego, że same rośliny są bogate w ten minerał. Dodatkowo żółwie otrzymują pewne dodatkowe ilości wapnia przez przypadkowe połykanie cząstek piasku/gleby podczas jedzenia oraz przez celowe wyszukiwanie elementów bogatych w wapń w ich środowisku, na przykład muszli ślimaków lub wybielonych przez słońce kości. O dziwo, nawet środowiska pustynne mają często całkiem duże populacje ślimaków i nie jest niczym niezwykłym znalezienie dosłownie setek estywujących ślimaków na jednym metrze kwadratowym oraz tysiące połamanych fragmentów muszli ślimaków w tym samym regionie. Obserwowano żółwie szukające tych kawałków i konsumujące je z entuzjazmem. Zapewniają im one skoncentrowane, łatwo przyswajalne źródło tego cennego pierwiastka.

W większości sytuacji w niewoli zawartość wapnia w diecie rzadko, jeśli w ogóle, jest zbliżona do tej z diety naturalnej. Natomiast stosunek wapnia do fosforu w dietach zwierząt trzymanych w niewoli jest zazwyczaj dużo niższy niż u zwierząt żyjących w środowisku naturalnym. Niektóre typowe przykłady roślin to Plantago sp. (babka) ze stosunkiem Ca:P powyżej 20:1 oraz Opuntia sp. (opuncja), gdzie stosunek Ca:P może wynosić nawet 78:1. Wielu opiekunów wybiera dietę bazującą na sałatkach i owocach, często zawierającą mało wapnia i nadmiar fosforu.

Odpowiedni poziom wapnia w diecie można zapewnić na dwa sposoby:

1) Poprzez staranny dobór diety, tak by zawierała pokarmy o wysokim stosunku Ca:P oraz eliminację regularnego podawania pokarmów o odwrotnym stosunku Ca:P

2) Poprzez ostrożne używanie suplementów wapniowych.

W praktyce polecana jest kombinacja obydwóch metod. W przypadku polegania tylko na selekcji diety pojawia się problem związany z tym, że wiele roślin, które wydają się oferować dobry, pozytywny stosunek wapnia do fosforu, zawiera także substancje chemiczne, które hamują pobieranie wapnia. Warzywa liściaste, liście rzepy, kapusty, kapusty włoskiej, kapusty chińskiej (bok choy), szpinaku i boćwiny wszystkie należą do tej kategorii. Jednym z najlepiej znanych przykładów takich substancji jest kwas szczawiowy. Inna to kwas fitynowy, który można znaleźć w większych ilościach w grochu, fasoli i spokrewnionych z nimi warzywach. Ważne jest więc, by nie tylko prześwietlać dietę pod względem ilości wapnia i stosunku wapnia do fosforu, ale także by wykluczyć rośliny, które zawierają duże ilości substancji hamujących pobieranie niektórych składników. W praktyce jest to całkiem trudne do osiągnięcia w cyklu całorocznym.

Suplementy wapnia

Wapń może zostać dostarczony w wielu postaciach, jednak niektóre formy są łatwiej absorbowane i efektywniejsze. Suplementy wapnia bazujące na mączce kostnej są niewskazane, ponieważ charakteryzują się wysoką zawartością fosforu (24% wapnia i 12% fosforu). Ponieważ dieta większości żółwi jest już wystarczająco bogata w fosfor, dodatkowe podawanie tego pierwiastka nie jest wskazane.

Według ostatniego przeglądu preparatów zawierających wapń dostępnych jest przynajmniej tuzin pospolitych preparatów z wapniem i setki różnych postaci. Węglan wapnia jest najbardziej pospolitym preparatem; inne to fosforan trójwapniowy, fosforan dwuwapniowy, mączka kostna, wapniowe sole kwasu cytrynowego i jabłkowego, muszle ostryg, mleczan wapnia i glukonian wapnia. Preparaty te różnią się pod wieloma względami. Węglan wapnia ma najwyższe stężenie wapnia w jednostce masy – aż 40%, podczas gdy cytrynian wapnia ma 21% Ca, fosforan wapnia 8% Ca. Jednak chociaż węglan wapnia ma najwyższe stężenie wapnia w jednostce masy, to jest to forma stosunkowo nierozpuszczalna, zwłaszcza przy pH obojętnym. Cytrynian wapnia, ma o połowę mniejsze stężenie wapnia w jednostce masy niż węglan wapnia, natomiast jest to forma bardziej rozpuszczalna.

Niektóre preparaty wapniowe (np. mączka kostna, dolomit) mogą zwierać zanieczyszczenia takie jak ołów, aluminium, arsen, rtęć i kadm. Znaczące ilości stwierdzono w produktach zawierających węglan wapnia i muszle ostryg. Długotrwałe przyjmowanie takich suplementów może powodować niepotrzebne ryzyko. Większość dostępnych w sprzedaży preparatów wapniowych jest testowana na obecność metali ciężkich.

Teoretycznie nadmiar wapnia w diecie może kolidować z absorpcją innych składników pokarmowych, takich jak żelazo czy cynk; jednak w przypadku żółwi nie mieliśmy żadnych danych świadczących, by zaobserwowano takie przypadki. Inne potencjalne, szkodliwe efekty długotrwałego pobierania dużych ilości wapnia to hiperwitaminoza witaminy D, jeśli suplement zawiera zarówno wapń jak i witaminę D. Ostatnie badania przeprowadzane na ludziach wskazują, że zwiększone spożycie wapnia nie powoduje zwiększonego ryzyka wystąpienia kamieni nerkowych. Natomiast ograniczanie wapnia w diecie może powodować zwiększone wydzielanie szczawianów w moczu, co w rezultacie zwiększa ryzyko wystąpienia kamieni nerkowych oraz powoduje problemy z rozwojem kości.

Można przyjąć ogólną zasadę, że węglan wapnia jest preferowanym źródłem wapnia jako suplement stosowany rutynowo. Jest zarówno bezpieczny jak i skuteczny. Sproszkowany wapień jest dostępny w dużych ilościach i po przystępnej cenie u hurtowników handlujących paszami rolniczymi; a jego skuteczność jest zbliżona do węglanu wapnia. Do użytku w nagłej potrzebie, gdy nie mamy dostępu do komercyjnych suplementów lub sproszkowanego wapienia, można użyć ludzkich tabletek: zmielić na drobniutki proszek i hojnie posypać jedzenie (zwróć uwagę, że niektóre tabletki przeznaczone dla ludzi mogą zawierać witaminę D, jednak zazwyczaj jest to wit D2, a nie D3, której potrzebują gady). Niektórzy autorzy polecają jako źródło wapnia używanie zmielonych skorupek jaj drobiowych. Prawdą jest, że zawierają one użyteczne ilości wapnia (do 39% dostępnego Ca) oraz że udowodniono ich skuteczność przy zapobieganiu osteoporozie u ssaków; jednak przy stosowaniu ich u żółwi należy mieć na uwadze szereg potencjalnych przeszkód. Zalicza się tu fakt, że jak wykazują badania, skorupki jaj zawierają także śladowe ilości hormonów (ich wpływ na żółwie jest nie do przewidzenia) oraz że jakiekolwiek resztki błony mogą zawierać szczątkowe ilości antybiotyków lub być potencjalnym źródłem salmonelli. Suplementy wapnia dla ludzi, które zawierają pochodne skorupek jaj, są ekstrahowane i oczyszczane w warunkach ściśle laboratoryjnych, a pozyskiwane są od drobiu, który jest na starannie kontrolowanej diecie. Używanie samodzielnie spreparowanych skorupek po jajach pochodzących ze sklepu nie jest polecane z powodu braku kontroli jakości żywności spożywanej przez te zwierzęta oraz z powodu potencjalnej możliwości istnienia różnych zanieczyszczeń w błonie, którą bardzo trudno całkowicie usunąć. Sepia jest dobrą długoterminową metodą zapewnienia dodatkowego wapnia dla żółwi lądowych, a szczególnie dla żółwi wodnych, ponieważ łatwo unosi się na powierzchni wody. Jej główne składniki chemiczne to węglan wapnia, chlorek sodu, fosforan wapnia, sole magnezu oraz znaczna ilość mikroelementów. Sepia ma dużą zawartość wapnia, ale jest ona słabo absorbowana, więc nie powinna być jedynym źródłem wapnia. Jednakże może być świetnym źródłem uzupełniającym.

Żółwiki wapienne

Jedną z często sprzedawanych w sklepach zoologicznych form wapnia są “żółwiki wapienne”. Są one zrobione głównie z gipsu modelarskiego (półwodzian siarczanu wapnia) zmieszanego z węglanem wapnia, często w stosunku 50:50 (1:1). Gips modelarski sam w sobie praktycznie nie zawiera użytecznego wapnia i jest używany jedynie po to, by można było nadać odpowiedni kształt. Jednak wagowo żółwiki wapienne zawierają do 50% węglanu wapnia, z czego z kolei tylko około 40% jest biologicznie przyswajalne. Istnieją także pewne obawy co do zawartości metali ciężkich w gipsie, z którego robi się potem gips modelarski. Nie jest to forma wapnia, którą polecamy.

Rekomendacje

Po namyśle, najbezpieczniejszym i najwydajniejszym źródłem wapnia do rutynowego stosowania dla żółwi lądowych trzymanych w niewoli wydaje się być proszek bazujący na węglanie wapnia, bez dodatku fosforu, najlepiej komercyjnej jakości, z lub bez witaminą D3. Niektórzy wyspecjalizowani sprzedawcy witamin i dodatków mineralnych dla gadów oferują już produkty, które zostały starannie opracowane, tak by zapewnić dużo lepsze dopasowanie do specyficznych wymagań dietetycznych gadów niż standardowe produkty; zaliczyć tu można Vionate. Jedna z firm w Wielkiej Brytani – Vetark Products, opracowała Nutrobal – suplement z wysoką zawartością wapnia, szczególnie odpowiedni dla gadów roślinożernych. W Stanach Zjednoczonych jest podobny produkt – Rep-Cal, polecany jako dobre źródło wapnia, bez fosforu, z witaminą D3.

Witamina D₃

Witamina D₃ pełni zasadniczą rolę w formowaniu kości, pozwala ciału absorbować wapń oraz utrzymać odpowiednią równowagę między wapniem a fosforem. Żółw mógłby jeść wapń cały dzień, ale bez dostępu do odpowiedniej ilości witaminy D₃, wapń ten nie zostałby prawidłowo przyswojony.

W środowisku naturalnym roślinożerne żółwie lądowe pozyskują całą potrzebną im witaminę D₃ w rezultacie chemicznej reakcji zachodzącej w skórze pod wpływem naświetlania promieniami słonecznymi z zakresu UV-B. Powstaje związek chemiczny zwany 7-dehydrocholesterolem (w skrócie 7DCH lub prowitamina D). Następnie jest on przekształcany za pomocą temperatury, na właściwą witaminę D. By proces ten odpowiednio funkcjonował ważne jest, by zostały zapewnione obydwa warunki: dostateczny poziom UVB plus odpowiednia do wygrzewania temperatura. Jest to jeden z powodów przemawiających za stosowaniem nowych lamp łączących ogrzewanie z emisją UVB (lampy rtęciowe). Zapewniają one zarówno UVB oraz ogrzewanie konieczne do przekształcenia 7DCH w formę, która może być w końcu wykorzystana w metabolizmie wapnia. Świetlówki emitujące UV-B same w sobie nie zapewnią tego. Jeśli używamy takiej świetlówki, konieczne jest osobne źródło ogrzewające. Bez odpowiedniego źródła ogrzewania, taka przemiana nie będzie skuteczna.

Stopień w którym zachodzi konieczność używania suplementów zawierających witaminę D₃ będzie zależał od kilku czynników. Najważniejsze jest to jak daleko na północ mieszkasz oraz ile godzin twoje żółwie są wystawione na działalność promieni słonecznych czy też jakiego rodzaju i intensywności oświetlenia UVB używasz.

Z reguły przyjmuje się, że jeśli mieszkasz w rejonie naturalnego występowania żółwi lądowych i wodnych, a twoje zwierzęta spędzają co najmniej 3-4 godziny dziennie na zewnątrz w nie filtrowanym świetle dziennym, to prawdopodobnie nie musisz polegać podawanej doustnie witaminie D₃. Powinno wystarczyć samo podawanie wapnia. Jeśli mieszkasz w rejonie wysuniętym dalej na północ, pochmurnym, gdzie w naturze nie występują żółwie lądowe i wodne lub czas, który twoje zwierzęta spędzają na zewnątrz jest ograniczony, zalecane jest regularne używanie suplementów. Sugerujemy ich podawanie minimum 3 razy w tygodniu. Jeśli używasz lamp o wysokiej wydajności UVB i masz odpowiednie ogrzewanie, to możesz przyjąć, że to zapewnia odpowiedni poziom syntezy witaminy D₃, ale osobiście wolę się zabezpieczyć przez ustne podawanie suplementów z wapniem i witaminą D₃ przynajmniej dwa razy w tygodniu.

Wapń i witamina D₃ z pewnością nie są jedynymi komponentami wymaganymi do ułatwienia zdrowego rozwoju kości u żółwi lądowych i wodnych. Inne to:

Magnez i fosfor

• Magnez jest niezbędny do prawidłowego wchłaniania wapnia i jest ważnym minerałem w substancji międzykomórkowej kości. Ma specyficzne oddziaływanie na hormony przytarczyc, które pomagają we właściwej regulacji metabolizmu wapnia.
• Fosfor jest drugim dominującym w kościach pierwiastkiem; stanowi ponad połowę masy minerałów kości. Tak więc by kości były dobrze zbudowane, w diecie musi się znaleźć odpowiednia ilość fosforu. U większości żółwi lądowych i wodnych nie stanowi to problemu, ponieważ większość roślin jest bogata w ten pierwiastek. Jednakże gdy poziom fosforu we krwi jest zbyt wysoki, organizm pobiera wapń z kości, by ułatwić usunięcie fosforu z krwioobiegu. W rezultacie kości stają się kruche lub zdeformowane.

Jest także wiele innych pierwiastków śladowych, które są ważne dla zdrowia, włączając magnez, cynk, bor i stront. Nie dostarcza się ich poprzez regularne podawanie suplementów wapnia lub wapnia z witaminą D₃. Odpowiedni poziom większości z tych pierwiastków zapewni odpowiednia i zróżnicowana dieta, ale można także używać odpowiednich suplementów, by upewnić się, że są one podawane regularnie. Jednak nie polecamy podawania takich suplementów częściej niż raz w tygodniu.

Podsumowując: by zaspokoić zapotrzebowanie na wapń u żółwi lądowych i wodnych, zwłaszcza podczas fazy intensywnego wzrostu i u samic podczas składania jaj:

• Postaraj się zapewnić dietę o pozytywnym stosunku wapnia do fosforu
• Nie podawaj produktów, które są bogate w szczawiany, sole kwasu fitynowego lub inne związki hamujące pobieranie wapnia
• Codziennie używaj suplementów wapnia bez dodatku fosforu
• Starannie rozważ zapotrzebowanie na witaminę D₃. Zapewnij dostęp do odpowiedniego poziomu naturalnego światła słonecznego, używaj odpowiednich i prawidłowo zainstalowanych sztucznych źródeł UVB, podawaj doustnie witaminę D₃ przynajmniej 3 razy w tygodniu.
• Stosuj suplement zapewniający szeroki wybór mikroelementów (taki jak Vionate) przynajmniej raz tygodniu.

 

 

Oryginalny tekst A. C. Highfield, tłumaczenie Joanna Rek

[od tłumaczki: należy pamiętać, że klimat Wielkiej Brytani różni się jednak od Polskiego. Dlatego nie polecam kopiowania dawkowania witamin. Przedawkowanie witamin niesie ze sobą bardzo poważne konsekwencje, dlatego wszelkie witaminy stosujemy tylko po uzgodnieniu dawkowania z lekarzem weterynarii specjalizującym się w leczeniu gadów]

Liczba wyświetleń: 4727