Ptaszniki – podstawy hodowli

Spis treści

Ptaszniki – początki hodowli

Ostatnimi czasy coraz popularniejszymi zwierzętami w naszych domowych hodowlach są bezkręgowce, do których zaliczają się między innymi owady i pajęczaki. Najczęściej spotykanymi w terrariach pajęczakami są pająki i skorpiony. Z tych pierwszych, niesłychaną wręcz furorę zrobiły ptaszniki. Rodzina ptasznikowatych (Theraphosidae) obejmuje ok. 850 gatunków względnie prymitywnych (z widocznymi elementami pierwotnej budowy) pająków. Ich cechą charakterystyczną jest masywne ciało i dwa potężne zęby jadowe ułożone równolegle i skierowane ku dołowi, podczas gdy u zwierząt wyżej rozwiniętych, są one niewielkie i umieszczone tak, że działają jak szczypce. Wciąż popełniane są błędy związane z nazewnictwem. Słowo ptasznik nagminnie zastępowane jest wyrazem „tarantula”, tym czasem tarantule są niewielkimi pająkami polującymi bez używania sieci, posiadającymi charakterystyczne podłużne ciało i należącymi do zupełnie innej rodziny (dokładniej Lycosidae – pogońcowate).

Dlaczego ptasznik?

Istnieje wiele czynników, które zadecydowały o tym, że pająki te są jednymi

z najpopularniejszych zwierząt zamieszkujących terraria. Należą do nich:

wysoka odporność na błędy hodowców,
niewielkie wymagania przestrzenne i żywieniowe (niektóre ptaszniki potrafią żyć ponad rok w ogóle nie pobierając pokarmu – i to z własnej woli),
niska cena oraz minimalne koszty utrzymania,
możliwość pozostawienia zwierzęcia bez opieki na dość długi czas,
względnie niskie niebezpieczeństwo hodowli (nie zanotowano dotąd oficjalnie śmiertelnego przypadku ukąszenia przez przedstawiciela rodziny Theraphosidae),
duża liczba osobników dostępnych w handlu,
zwykle bezproblemowe rozmnażanie i duża ilość potomstwa w kokonie (czasami nawet do 1000 jajeczek).

Celem ułatwienia hodowcy wyboru terrarium, podzielono sztucznie ptaszniki na trzy grupy: naziemne, podziemne i nadrzewne. UWAGA: zdarza się często, że zwierzę sklasyfikowane jako naziemne, kopie głębokie nory lub też prowadzi tryb życia charakterystyczny dla pająków nadrzewnych.

Ptaszniki naziemne

Grupa ta zawiera najczęściej hodowane oraz największe pająki. Zalicza się do niej cały rodzaj Brachypelma, Acanthoscurria, Grammostola, czy też Lasiodora. Powolne, słabo jadowite (z kilkoma wyjątkami – jak np. rodzaj Pterinochilus czy Ceratogyrus), ładnie ubarwione i różnorodne, są najlepszym wyborem dla początkującego hodowcy. Wymagają dość skromnych warunków i w zależności od rozmiarów jakie osiągają, wystarczy im 4-8 centymetrowa warstwa podłoża kokosowego dostępnego w sklepach zoologicznych (w naturze kopią nory lub zamieszkują kryjówki gryzoni). Wbrew powszechnemu mniemaniu, pająki nie lubią dużych przestrzeni. Nawet dorosłej samicy „ptasznika goliata” (Theraphosa blondi), której rozpiętość odnóży krocznych może wynosić 30 cm, wystarczy terrarium o wymiarach 50x30x40 cm (dł. x wys. x szer.). Nie należy przesadzać z wysokością takiego pojemnika, gdyż masywne i ociężałe zwierzę może zrobić sobie krzywdę spadając z dużej wysokości (uszkodzenia karapaksu i odwłoka prawie zawsze kończą się śmiercią pająka). Kolejnym plusem hodowli jest łatwość urządzenia terrarium. Oprócz niewielkiej miseczki z wodą (która nie jest wymagana przy zachowywaniu odpowiedniej wilgotności) oraz kryjówki i podłoża, zwykle żadne dodatkowe elementy nie są wymagane. Odradza się sadzenia żywych roślin, gdyż zwykle szybko zostają połamane, wykopane lub oblepione siecią. Opcjonalną dekorację powinna stanowić roślinność sztuczna. Kryjówkę może stanowić połówka orzecha kokosowego, doniczka lub elementy ceramiczne. Udowodniono, że ptaszniki nie posiadające schronienia są bardziej zestresowane, pobudliwe, agresywne i częściej wyczesują włoski parzące z odwłoka. Najważniejsze w hodowli jest utrzymywanie odpowiednich warunków termicznych oraz wilgotności, których wartości są różne w zależności od gatunku. O ile tropikalny ptasznik kędzierzawy – Brachypelma albopilosum dobrze czuje się w wilgotności wynoszącej 75-80%, to ptasznik chilijski różowy – Grammostola rosea w podobnych warunkach jest szybko atakowany przez pleśń i wymaga o wiele niższej wilgoci podłoża. Najlepszą metodą zraszania terrarium jest wstrzykiwanie lub wlewanie wody w jeden róg, resztę pozostawiając suchą. Zwierzę samo zdecyduje, gdzie chce przesiadywać. Z kolei najlepszą metodą ogrzewania terrarium, jest stosowanie żarówki o mocy 20-25W. Ustalono, że najbardziej optymalną temperaturą, w której następuje prawidłowy rozwój ptaszników, jest 25°C z nieznacznymi nocnymi spadkami.

Samica – Tliltocatl albopilosum – ptasznik kędzierzawy

Większość z tych pająków ma słaby jad i rzadko kiedy ukąszenie kończy się czymś więcej, niż bólem i opuchlizną. Wszystkie pająki wyczesujące parzące włoski z odwłoka są względnie słabo jadowite i nie są w stanie zaszkodzić zdrowemu człowiekowi. Popularne wśród hodowców stało się branie na rękę pająków, jednak odradza się tego, w celu zapewnienia bezpieczeństwa zarówno zwierzęciu, jak i hodowcy.

Ptaszniki nadrzewne

Charakterystyczną cechą pająków prowadzących nadrzewny tryb życia jest podłużne i lekkie ciało oraz masywne odnóża służące im do wspinania się. Lekka konstrukcja ciała, zdolność skakania i niesamowita wręcz szybkość połączona często z dość silnym jadem (niebezpieczne są jedynie pająki z rodzaju Poecilotheria, Heteroscodra, Stromatopelma), sprawia, że nie są to zwierzęta dla początkujących. Pozostałe rodzaje dostępne w handlu to Psalmopeus, Avicularia i Tapinauchenius, których jad jest co prawda słaby i nie zagraża człowiekowi, to jednak wciąż pozostają one silnymi szybkimi pająkami, a rodzaj Psalmopeus nierzadko bywa agresywny.

Młody osobnik – Caribena versicolor – ptasznik wielobarwny

W naturze zwierzęta te żyją najczęściej w dziuplach, zamieszkując różne partie drzew. Polują znacznie sprawniej od ptaszników naziemnych i wykazują duże upodobanie do owadów latających, jak motyle i ćmy, jednakże w skład ich diety wchodzą też typowe dla ptaszników pokarmy, jak świerszcze, karaczany, czy niewielkie ssaki, a nawet pisklęta. W warunkach hodowlanych, wystarczy podawać jednak szarańczę i świerszcze. Przestrzeń pionowa w terrarium jest ważniejsza od podłogowej, dlatego kupując bądź robiąc pojemnik, należy zadbać, by jego wysokość w wypadku dorosłego osobnika nie była mniejsza, niż 30/40 cm. Szyby od wewnątrz najlepiej wyłożyć z trzech stron styropianem, w którym po wyrzeźbieniu łyżką lub dłutem grot i nierówności oraz pokryciu tak powstałej atrapy zaprawą murarską Atlas, można umieścić kawałki drewna lub kory. Stworzy to imitację starego pnia, w którym zwierzę na pewno zbuduje kryjówkę. Zaleca się także włożenie korzenia lub konara. Wiele ptaszników nadrzewnych (w szczególności przedstawiciele rodzaju Avicularia) tworzą wspaniałe lejkowate sieci. Przy utrzymaniu odpowiedniej wilgotności, miseczka z wodą jest zbędna. U tropikalnych gatunków dobrze jest raz dziennie mocno spryskać terrarium przegotowaną wodą, a w okresie lata nawet częściej. W celu ogrzewania, stosuje się żarówkę lub kabel grzewczy.

Życie społeczne ptaszników nadrzewnych

Dość ciekawym zjawiskiem, jakie udało się zaobserwować u pająków z rodzaju Poecilotheria jest znaczna tolerancja dla osobników własnego gatunku. Przy zapewnieniu dużej przestrzeni życiowej oraz odpowiedniej ilości pokarmu, zwierzęta te nie wykazują agresji, a czasem zdarza im się nawet wspólnie polować. Zapewnienie tych warunków nie daje jednak gwarancji, że nie trafi się przypadek kanibalizmu.

Ptaszniki podziemne

Wszystkie typowo podziemne pająki to krępo zbudowane zwierzęta z grubymi odnóżami. Są one zwykle silnie jadowite i dość agresywne, dlatego odradza się ich hodowlę początkującym hodowcom.
Główne rodzaje podziemnych ptaszników to Haplopelma, Ephebopus (pająki z tego rodzaju często mylone są przez hodowców a naziemnymi), Hysterocrates i Citharischius.

Hysterocrates hercules – ptasznik herkules

W naturze zwierzęta te kopią głębokie, rozgałęzione nory, nierzadko osiągające 2 m głębokości. Są one zamieszkiwane przez niedojrzałe osobniki lub samice. Dorosłe samce rzadko kopią głębsze kryjówki i to je najłatwiej można spotkać w środowisku naturalnym, gdyż wędrują głównie w poszukiwaniu partnerek. W warunkach hodowlanych, zwierzęta te wymagają wysokiego terrarium (przynajmniej 40 cm wysokości) w 3/4 wypełnionego podłożem, które powinien stanowić substrat kokosowy lub torf. Podziemne gatunki wychodzą z norki głównie nocy i tylko wtedy, gdy chcą polować. Kolejnym problemem, z jakim może spotkać się hodowca jest pleśń, która bardzo łatwo rozwija się w podziemnych tunelach na resztkach pokarmowych, a na którą zwierzęta te są dość wrażliwe. Miseczka z wodą oraz dodatkowe ozdoby w terrarium są zbędne. Wykazano za to, że im grubsza warstwa podłoża i im warunki bardziej zbliżone do naturalnych, tym pająki są łagodniejsze i zaniepokojone szybko chowają się do swoich kryjówek, rzadko próbując atakować.

Podstawowe oznaczenia

Patrz także: Ptaszniki – Słownik pojęć

Adult – ptasznik dojrzały

Subadult – ptasznik linienie od dojrzałości

1.0.0 – 1 sztuka samca
0.1.0 – 1 sztuka samicy
0.0.1 – 1 sztuka płeć nieokreślona (zazwyczaj młode osobniki)
Tak więc 2.5.6 oznacza 2 samce, 5 samic i 6 osobników młodych o nieokreślonej jeszcze płci

sp. – np. Poecilotheria sp. czyli ptasznik z rodzaju Poecilotheria nieokreślonego gatunku

spp. – oznacza grupę osobników z danego rodzaju, lub też wszystkie osobniki z danego rodzaju

ssp. – czyli nieokreślony podgatunek ptasznika

Opracowanie i źródła informacji
Andrzej Prokop 'Atrax’