Rhinoclemmys pulcherrima – żółw leśny malowany*, żółw leśny ozdobny**

Rhinoclemmys pulcherrima – żółw leśny malowany*, żółw leśny ozdobny** (Gray, 1855)

* Żółw leśny malowany, żółw leśny ozdobny*
*,** (nazwy nie poprawne gdyż trójczłonowe, zalecane używanie nazwy łacińskiej)

Uwaga gatunek znajduje się w II załączniku CITES!

Nazewnictwo

Nazwa polska: Żółw leśny malowany*, Żółw leśny ozdobny*

Nazwa angielska: Painted wood turtle, Ornate wood turtle

Systematyka

Królestwo – Animalia
Typ – Chordata (strunowce)
Gromada – Reptilia (gady)
Rząd – Testudines (żółwie)
Podrząd – Cryptodira (żółwie skrytoszyjne)
Rodzina – Geoemydidae
Podrodzina – Geoemyidinae
Rodzaj – Rhinoclemmys
Gatunek – Rhinoclemmys pulcherrima

Podgatunki

1. Rhinoclemmys pulcherrima manni
2. Rhinoclemmys pulcherrima incisa
3. Rhinoclemmys pulcherrima pulcherrima
4. Rhinoclemmys pulcherrima rogerbarbouri

Występowanie

Żółw leśny malowany jest gatunkiem pochodzącym z rejonów Ameryki Środkowej, występującym od Meksyku (tereny na południe od Sonory) po Kostarykę i Nikaraguę.

Budowa

Jest to średniej wielkości żółw prowadzący głównie lądowy tryb życia. W zależności od podgatunku i rejonu występowania wielkość i ubarwienie dorosłych osobników są nieco odmienne. W przypadku opisywanego podgatunku Rhinoclemmys pulcherrima manni, długość karapaksu samca waha się w zakresie 16–22 cm, samicy 18–25 cm. Masa ciała samca wynosi 400–500 gramów, samicy niekiedy do ok. kilograma. Pancerz jest mało wysklepiony, spłaszczony, bardziej typowy dla gatunków żółwi prowadzących ziemno-wodny tryb życia. Krawędziowe tarczki karapaksu samca są wydłużone, nieco zaostrzone i wygięte, tworząc delikatnie zaznaczony wachlarz (przypominający nieco kształtem pancerz żółwia obrzeżonego). Wzdłuż linii kręgosłupa na karapaksie samców występuje lekko zaznaczony „grzebień” utworzony z guzowatych garbów. Samica ma karapaks plaski, bez wybrzuszeń i wachlarza. Plastron samca, podobnie jak w przypadku wielu innych gatunków żółwi jest delikatnie wklęśnięty co jest przystosowaniem ułatwiającym kopulację. Kończyny są bardzo silne, przednie zaopatrzone w mocne pazury ułatwiające drążenie tuneli i wygrzebywanie pokarmu ze ściółki leśnej. Anglojęzyczna nazwa tego żółwia pochodzi od wspaniałego ubarwienia. Na każdej płytce karapaksu znajduje się wzór utworzony z mniej lub bardziej okrągłych pręg, tworzących czarno – żółto – pomarańczowe „pawie oko”. Plastron jest jednolicie żółty. Głowa i szyja są również jaskrawo ubarwiona, pokryte mozaiką pręg w tych samych barwach. Wzór ubarwienia u poszczególnych podgatunków jest nieco odmienny i stanowi jeden z czynników ich klasyfikacji. Osobniki młode są znacznie bardziej jaskrawe od starszych. Pysk tego gatunku bardziej przypomina kształtem pysk żółwi błotnych (np. żółwia czerwonolicego) niż typowo lądowych żółwi (np. z rodzaju Testudo). Nos jest silnie zadarty, dziób ostry, tworzący jednolitą krawędź tnącą bez wyraźnego haku na czubku. Długość pazurków u obu płci jest podobna. Samce mają wyraźnie dłuższy i masywniejszy ogon.

Biologia

Jest to gatunek preferujący biotopy leśne, jak sama nazwa wskazuje, zasiedla najchętniej lasy o gęstym podszyciu zawsze w pobliżu wody. Na północy swojego zasięgu występuje również w wyżynnych lasach sosnowych. Najczęściej spotykany jest na terenach podmokłych, bagnach, obrzeżach zbiorników wodnych i rzek o powolnym nurcie. W rejonach bardziej południowych zasiedla również wilgotne lasy tropikalne. Doskonale dostosował się do środowiska zmienionego działalnością człowieka, często spotyka się go na terenach uprawnych, okolicach rowów melioracyjnych na farmach, na polach i w sadach. Na obszarach, gdzie przez część roku brak jest opadów, gad ten zagrzebuje się w norach, które sam wykopuje lub zajmuje po innych zwierzętach i przeczekuje do pory deszczowej. Na południowym krańcu swojego zasięgu, gdzie nie ma tak zaznaczonej sezonowości jest aktywny przez cały rok. Preferuje środowiska na których znajduje się gruba warstwa luźnej ściółki i duża wilgotność. Doskonale pływa, jednakże nie jest typowym żółwiem ziemno-wodnym. Uwielbia kąpiele błotne, najczęściej można je spotkać w naturze gdy wylegują się w błotnistych kałużach lub płytkich strumieniach o niezbyt wartkim nurcie. Żółw leśny malowany wykazuje typowo dzienny tryb życia, najbardziej aktywny jest w godzinach porannych i popołudniowych, najgorętszą porę dnia przeczekuje w cieniu lub częściowo zagrzebany wśród opadłych liści. Jest to gatunek wszystkożerny, o bardzo urozmaiconej diecie. Odżywiają się wieloma gatunkami roślin, zjadając zarówno części zielone jak i kwiaty oraz owoce (zwłaszcza w lasach tropikalnych opadłe owoce drzew stanowią ważny składnik ich diety). Poza roślinami chętnie zjadają również różnorodne grzyby oraz wszelkiego rodzaju bezkręgowce: owady i ich larwy, pajęczaki, ślimaki, dżdżownice, jaja i pisklęta ptaków gniazdujących na ziemi oraz padlinę. Okazjonalnie udaje im się upolować również niewielkie ryby, żaby i kijanki. Osobniki młodociane wykazują wyższą drapieżność od dorosłych. Wraz z wiekiem udział pokarmu roślinnego znacząco rośnie.

Terrarium

Jako, że jest to bardzo aktywny gatunek żółwia najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie obszernego terrarium o dużej powierzchni. Dla pary dorosłych osobników zbiornik powinien mieć wymiary minimum 100x50x50 cm, ale oczywiście im większe terrarium tym lepiej. Konieczne jest zapewnienie odpowiednio dużej, ale stosunkowo płytkiej przestrzeni basenowej, tak aby gady mogły bez problemu wylegiwać się w wodzie. Basen powinien stanowić przynajmniej 1/3 powierzchni zbiornika. Najprostszym rozwiązaniem jest wstawienie plastikowej kuwety dla kotów, którą następnie wypełniamy wodą. W przypadku młodych osobników należy pamiętać o kładce, konarze lub kamieniu aby były w stanie bezproblemowo opuszczać basen. W terrarium musimy również zapewnić odpowiednio grubą warstwę podłoża torfowego. Można zastosować gotowe podłoża tropikalne lub zrobić własną mieszankę na bazie torfu kokosowego, ziemi torfowej (wysterylizowanej)z dodatkiem żwiru. Aby jak najbardziej upodobnić warunki terraryjne do naturalnych, podłoże wysypujemy także warstwą łupków bukowych i wysterylizowanych liści aby imitowały luźną, leśną ściółkę. Wystrój terrarium jak najbardziej można uzupełnić konarami, kawałkami kory lub kamieniami, zaznaczeniem, aby ciężkie elementy były odpowiednio zabezpieczone, aby nie wyrządziły krzywdy żółwiom. Wodę w basenie należy regularnie wymieniać, gdyż podobnie jak inne żółwie, również ten gatunek najczęściej załatwia się właśnie do wody. Jeżeli decydujemy się na utworzenie zbiornika paludaryjnego dla tych gadów, bardzo dobrym rozwiązaniem jest instalacja wydajnego filtra z wkładką biologiczną, który będzie utrzymywał czystość wody w zbiorniku. Posadzenie żywych roślin w terrarium dla tych żółwi niestety raczej nie jest możliwe gdyż szybko zostaną one zjedzone lub wykopane. Ciekawym zastosowaniem może być jednak posadzenie roślin epifitycznych (które będą poza zasięgiem żółwi) na odpowiednio spreparowanych i zabezpieczonych konarach lub na ściance strukturalnej w paludarium. Temperatura w terrarium powinna oscylować w zakresie 25-30°C, w najcieplejszym miejscu pod lampą nawet do 35°C. Należy jednak pamiętać aby żółwie zawsze miały w terrarium miejsce chłodniejsze i zacienione. W nocy temperatura może spadać do 20-22°C. Wilgotność w terrarium powinna wahać się w zakresie 80-90%. Podłoże powinno być zawsze lekko wilgotne ale nie mokre. Wilgotność najlepiej utrzymywać poprzez regularne spryskiwanie części lądowej terrarium. Koniecznie należy zapewnić żółwiom dostęp do oświetlenia UVB na poziomie 5%, bez niego gady te, zwłaszcza osobniki młodociane bardzo szybko zaczynają chorować.

Żywienie

W warunkach hodowlanych staramy się zapewnić możliwie jak najbardziej urozmaiconą dietę. Podajemy więc różnorodne rośliny: zioła, liście i kwiaty mniszka, kwiaty malwy, babkę lancetowatą i szerokolistną, cykorię, koniczynę, liście jeżyny, owoce sezonowe (w niezbyt dużych ilościach). W okresie zimowym można podawać liściaste części warzyw (nać marchwi, pietruszki, rzodkiewki), niewielkie ilości rozdrobnionych warzyw korzeniowych, kiełki, rzeżuchę oraz owoce tropikalne. Nie podajemy żółwiom sałaty ani innych roślin o wysokiej zawartości szczawianów lub łatwo kumulujących w sobie szkodliwe substancje (nawozy, metale ciężkie). W naturze ważną część ich diety stanowią grzyby więc od czasu do czasu można również podawać je w warunkach hodowlanych. Mięsną część diety stanowią owady karmowe i ich larwy, dżdżownice, małe rybki, krewetki. Można im również podawać niewielkie ilości, pokrojonego czerwonego lub drobiowego mięsa o jak najmniejszej zawartości tłuszczu. Na rynku dostępne są również odpowiednie, spreparowane pokarmy dla żółwi aczkolwiek nie wszystkie osobniki chcą przyjmować pokarm granulowany. Pokarm regularnie należy suplementować preparatami witaminowo-mineralnymi (zwłaszcza w przypadku młodych, rosnących osobników). Pobierając rośliny z natury należy pamiętać aby zbierać je w miejscach nieopryskiwanych i czystych ekologicznie. Nie polecam zbierania roślin karmowych z trawników, gdzie załatwiają się psy i koty ani na terenie miast, gdzie zawsze jest wysokie zanieczyszczenie (wiele roślin bardzo łatwo akumuluje w sobie szkodliwe substancje).

Rozmnażanie

W warunkach naturalnych okres godowy jest często ściśle skorelowany z występowaniem pory suchej i wilgotnej. Osobniki pochodzące z rejonów tropikalnych, gdzie brak jest silnie zaznaczonej sezonowości podchodzą do godów przez cały rok. Również w warunkach terraryjnych, gdy zapewnimy im stabilne warunki wilgotnościowe i temperaturowe oraz stały dostęp do pokarmu, żółwie te odbywają gody przez cały rok. Z własnego doświadczenia mogę stwierdzić, że najbardziej aktywne seksualnie są w okresie od listopada do stycznia. Zaloty polegają na uderzaniu i delikatnym kąsaniu głowy i szyi samicy przez samca. Do kopulacji dochodzi najczęściej w basenie. Po zapłodnieniu, samica wyszukuje odpowiednie miejsce, gdzie wykopuje gniazdo o głębokości 5 – 10 cm i składa tam jaja. Często właściwe znoszenie jaj poprzedza kilkukrotne tworzenie pustych gniazd. Samica składa w odstępach co 6 tygodni 2–3 jaja, o długości ok. 3,5-4 cm. Następnie zagrzebuje gniazdo i przestaje się nim interesować. Po kilku tygodniach powtarza lęg. Ze względu na upodobanie do przegrzebywania podłoża (co na pewno skończyłoby się zniszczeniem lęgu przez osobniki dorosłe), jaja koniecznie trzeba przenieść do oddzielnego zbiornika inkubacyjnego. Za podłoże inkubacyjne najlepiej wykorzystać drobny wermikulit (niektórzy hodowcy stosują również mech torfowiec). Temperatura podczas inkubacji powinna wynosić 26-28°C, wilgotność ok. 70%, ale koniecznie należy zapobiec skraplaniu się wody na samych jajach. Okres inkubacji wynosi ok. 105-120 dni. Po wykluciu przenosimy młode do terrarium o sterylnym podłożu, gdyż w pierwszych tygodniach życia są bardzo narażone na wszelkie infekcje. Do zbiornika biotopowego przenosimy je dopiero po całkowitym zresorbowaniu woreczka żółtkowego. Osobniki młode są bardzo żarłoczne i szybko rosną, dlatego należy im zapewnić odpowiednią ilość pokarmu oraz suplementować go preparatami witaminowo-mineralnymi. Konieczne jest również oświetlenie UVB.

Uwagi

Żółw leśny malowany jest bardzo atrakcyjnym wizualnie gatunkiem, coraz częściej spotykanym w handlu i hodowlach amatorskich. Obecnie duża część osobników oferowanych w sprzedaży pochodzi jeszcze z odłowu w warunkach naturalnych, jednakże coraz częściej odnotowywane są rozmnożenia w hodowli. Jeżeli zakupujemy osobnika co do którego mamy podejrzenia, że został odłowiony koniecznie należy przebadać go na obecność pasożytów zewnętrznych i wewnętrznych. Kleszcze i roztocza są zazwyczaj dobrze widoczne gołym okiem, usadawiają się najczęściej u nasady ogona, w okolicach kloaki i zagięciach kończyn. Obecność pasożytów wewnętrznych najłatwiej stwierdzić poprzez badanie odchodów u lekarza weterynarii specjalizującego się w leczeniu zwierząt egzotycznych. Nigdy nie przeprowadzamy odrobaczania na własną rękę, zawsze pod kontrolą i za konsultacją z weterynarzem. Często trafiają się osobniki z ubytkami pancerza powstałymi podczas nieodpowiedniego transportu, w których mogą rozwijać się infekcje grzybicze. Po zakupieniu żółwia najlepiej przeprowadzić kwarantannę aby wykluczyć obecność infekcji pasożytniczych lub inne choroby. Dopiero gdy mamy pewność, że żółw jest zdrowy powinniśmy go wprowadzić do zbiornika biotopowego. Badanie odchodów na obecność pasożytów należy przeprowadzać regularnie, gdyż zdarza się, że karmiąc żółwie pokarmem zbieranym na dworze nieświadomie „zaszczepiamy” go ponownie.

Żółw leśny malowany* jest raczej prostym gatunkiem do hodowli, w połączeniu z dużą atrakcyjnością wizualną i niewielką agresją, jest jak najbardziej polecany nawet dla średnio zaawansowanych terrarystów. Podstawowym warunkiem udanej hodowli jest jedynie zapewnienie wystarczająco dużego terrarium ze zbiornikiem wodnym. Przy odpowiedniej opiece gatunek ten może przeżyć w warunkach hodowlanych nawet ok. 30 lat.

 

Opracowanie i źródła informacji

Monika Strzelecka, Jakub Kowalski, sklep zoologiczny Drakun z Lublina

Źródla:
Obserwacje i ciekawostki na temat hodowli na podstawie wieloletnich własnych doświadczeń
Literatura:
Fritz Uwe; Peter Havaš (2007). „Checklist of Chelonians of the World”. Vertebrate Zoology 57 (2): 243 – 245. ISSN 18640-5755. Archived from the original on 2010-12-17. Retrieved 29 May 2012.
Rhinoclemmys pulcherrima, The Reptile Database
C.H. Ernst, R.G.M. Altenburg & R.W. Barbour Rhinoclemmys pulcherrima. Turtles of the world.
„Rhinoclemmys pulcherrima”. Integrated Taxonomic Information System. Retrieved 4 August 2010.

Liczba wyświetleń: 10900