Sposoby określania wieku u płazów i gadów

Większość cech opisujących kręgowce (np. wzrost, masa ciała) to cechy zmienne, które są zależne od środowiska zewnętrznego. Wiek natomiast jest cechą niezależną od wszelkich czynników.
Płazy, podobnie jak ryby, rosną przez całe życie. Budowa morfologiczna i wielkość ciała nie są adekwatne do wieku. Płazy i gady o mniejszej długości ciała mogą być starsze, niż te których rozmiary są większe. Przyczyną tego może być, np. niedożywienie, zapasożycenie . Z kolei w warunkach korzystnych młodsze osobniki są większe.

Jedną z metod określania wieku u płazów i gadów jest skeletochronologia. Wiek określany jest na podstawie liczby warstw przyrostów rocznych , które są widoczne na przekrojach poprzecznych lub podłużnych kości długich (np. paliczków). Kości płazów nie ulegają przebudowie w czasie rozwoju. Kolejne warstwy odkładają się w kierunku zewnętrznym. Warstwy składają się z szerokich pasm tkanki kostnej, które kształtują się w czasie intensywnego przyrostu kości w okresie wiosenno – letnim (maksymalnej aktywności – wzrost, odżywianie), oraz z wąskich linii sklejania (okres hibernacji) [schemat niżej]. Pierścień zagęszczonej tkanki kostnej, który powstaje w czasie hibernacji to tzw. LAG (linia zahamowanego wzrostu). Wiek odpowiada liczbie „lagów” na przekroju paliczka. Zwierzęta te rosną przez całe życie, dopiero po osiągnięciu dojrzałości płciowej wzrost nie przebiega już tak intensywnie jak wcześniej. W wyniku procesu wewnętrznej resorpcji jamy szpikowej kości (produkcja erytrocytów krwi) może dojść do zaniku wczesnych warstw przyrostu kości. Zwykle dochodzi do strawienia LAGu 1, a rzadko również LAGu 2. Aby uniknąć błędu w obliczeniach wieku wykonuje się tzw. kalkulację wsteczną. W tym celu porównuje się średnicę jamy szpikowej i LAGu 1 ze średnią z pomiarów średnicy jamy szpikowej i średnicy LAGu 1 u osobników po pierwszej hibernacji. W przypadku, gdy okaże się, że jama szpikowa badanego osobnika jest większa od LAGu 1 osobnika po pierwszej hibernacji, tzn., że należy dodać 1 rok do otrzymanego wieku badanych organizmów. W taki sposób określimy prawidłowo wiek zwierząt, bez konieczności ich uśmiercania (paliczki są obcinane).

1. Płazy:

Rana temporaria – żaba trawna (do 20 lat w hodowli)
Rana esculenta complex – żaby zielona (do 14 lat w hodowli)
Ambystoma maculatum – Ambystoma plamista (do 32 lat)
Bombina sp.– kumak (do 30 lat)
Hyla sp. – rzekotka (do 5 lat)

2. Gady:

Natrix natrix – zaskroniec zwyczajny (do 20 lat)
Testudines – żółw (do 100 lat)
Varanus – waran (do 140 lat)

Opracowanie i źródła informacji

Opracowała Kornelia Orczyk na podstawie literatury i wykładów:
Socha M., Ogielska M. 2006. Struktura wiekowa populacji i wiek osiągnięcia dojrzałości płciowej żab zielonych w populacji mieszanej systemu Rana ridibunda – Rana esculenta (Dolina Baryczy, Polska). W: Zamachowski W. (red.) Biologia płazów i gadów – ochrona herpetofauny. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków: 139 –143.

Liczba wyświetleń: 5646