Świetlówka T5 kontra metalohalogen – Poradnik UVB cz. 2

Seria poradników UVB:

• Poradnik UVB cz. 1 – Wartość procentowa
• Poradnik UVB cz. 2 – Świetlówka T5 kontra metalohalogen

Świetlówka T5 kontra metalohalogen – Poradnik UVB cz. 2

Technologię lamp UVB możemy podzielić na trzy główne rodzaje: świetlówek, lamp wyładowczych (metalohalogeny i rtęciówki) oraz LED. O technologii LED UVB był już artykuł (www.terrarium.com.pl/led-uvb), zatem w tym artykule skupimy się na pierwszych dwóch technologiach, a w szczególności na ich najlepszych produktach, czyli świetlówkach T5 i metalohalogenach.

W świecie terrarystycznym przez długi czas panowało przekonanie, że najlepsze lampy to metalohalogeny. Świetlówki T5 pozostawały w ich cieniu. Obecnie trend ten zaczyna się odwracać i do łask powracają świetlówki T5. Jak wygląda rzeczywistość i które lampy UVB są najlepsze? Świetlówki T5, czy metalohalogeny?

Świetlówki

Świetlówki możemy podzielić na lampy starszej generacji takie jak lampy kompaktowe i świetlówki rurowe T8 oraz lampy najnowszej generacji, czyli świetlówki T5, szczególnie T5 High Output (T5-HO), w przeciwieństwie do świetlówek T5 Standard Output (T5-SO, zwane czasami także Low Output T5-LO), które są słabszą wersją T5 (czasami wykorzystywane do mniej wymagających gatunków).

Przekonanie o wyższości metalohalogenów nad świetlówkami T5 wzięło się głównie z przekonania, że metalohalogeny emitują znacznie więcej UVB niż świetlówki T5, co za tym idzie wiele osób wyciągnęło wniosek, że są lepsze. Rzeczywistość okazuje się nieco bardziej skomplikowana. W skrócie można powiedzieć, że dobrej jakości świetlówki T5 i metalohalogeny emitują podobne ilości UVB. Zaś czynnikiem, który był mylący była duża dawka UVA, jakie emitują metalohalogeny (znacznie więcej niż świetlówki T5) i fakt, że słabej jakości mierniki takie jak karty UV mierzyły UVA i UVB. Stąd karty UV pokazywały znacznie zawyżone wartości pod metalohalogenami.

Obecnie coraz częściej uznaje się, że metalohalogeny są pod względem ilości UVB na równi ze świetlówkami T5, co potwierdzają także testy tych lamp.

Największe zalety świetlówek T5 to:

• Optymalna ilość UVB. Im dalej od lampy tym mniejsza ilość UVB. Tak działa światło im dalej od źródła światła tym słabiej oświetlona powierzchnia. Nie inaczej jest z promieniowaniem UVB, stąd też lampy powinny być odpowiednio mocne by zaspokoić potrzeby naszych zwierząt. Świetlówki T5 emitują UVB w ilości zaspokajającej potrzeby większości zwierząt.
• Powolne wypalanie się lamp. Największą wadą większości lamp UVB jest konieczność ich wymiany co pół roku. Świetlówki T5 wymienia się raz do roku.
• Długość lampy UVB. Im dłuższa lampa tym większa powierzchnia jest oświetlona. Świetlówki T5 zapewniają światło UVB na większej powierzchni niż metalohalogeny.
• Jakość światła UVB. Ten punkt jest chyba najtrudniejszy do zrozumienia dla osób początkujących. Być może trochę łatwiej będzie akwarystom i osobom które stosują lampy do oświetlenia roślin. Osoby z takim doświadczeniem doskonale wiedzą jaka jest różnica między zwykłymi lampami LED, a LED Full Spectrum. Dość podobnie jest z zakresem UVB, który pomimo tego, że jest dość wąski, to odgrywa bardzo ważne role w organizmie zwierząt. Niskie długości fal są odpowiedzialne za tworzenie witaminy D3, a wyższe długości fal UVB są odpowiedzialne za hamowanie produkcji witaminy D3, gdy jest jej za dużo w organizmie zwierząt. Za to odpowiada jakość lamp UVB, a świetlówki T5 mogą emitować światło najbardziej zbliżone do światła słonecznego.

(Źródło: Sarina Wunderlich, www.licht-im-terrarium.de)

Żadna lampa nie jest jednak idealnym rozwiązaniem. Zatem poniżej najważniejsze wady świetlówek T5:

• Bardzo mała ilość emitowanego UVA. W przeciwieństwie do metalohalogenów świetlówki T5 emitują bardzo małe ilości UVA, szczególnie w zakresie widzialnym dla gadów, czyli w tym który byłby najbardziej pożądany w terrarystyce.
• Nie grzeje. Ten punkt akurat może być zarówno zaletą, jak i wadą. W każdym bądź razie świetlówki T5 nie grzeją wymagają jakiś dodatkowych lamp grzewczych.

Metalohalogeny (lampy wyładowcze)

Lampy wyładowcze także można podzielić na starsze i nowsze technologie. Lampy rtęciowe (zwane także rtęciówkami) należą do starszej technologii. Metalohalogeny to konkurencyjna technologia dla świetlówek T5. Można je odróżnić od siebie po braku statecznika u rtęciówek oraz po poborze prądu. Rtęciówki pobierają znacznie więcej prądu (80W, 125W i 160W), metalohalogeny znacznie mniej (35W, 50W lub 70W). W okresie największej popularności metalohalogeny były polecane jako lampy wszystko w jednym (UVB, UVA, światło widzialne i grzanie).

Zalety metalohalogenów UVB:

• Optymalna ilość UVB. Podobnie jak w przypadku świetlówek T5 większość metalohalogenów zapewnia odpowiednie ilości UVB.
• Duże ilości UVA. To dzięki tym promieniom zasłynęły metalohalogeny. Promieniowanie UVA ma bowiem bezpośredni wpływ na aktywność zwierząt. UVA odpowiedzialne jest także za przyjemne uczucie ciepła jakie daje nam Słońce.
• Duże ilości światła widzialnego. Metalohalogeny oddają także duże ilości światła widzialnego, co dodatkowo wzmaga aktywność zwierząt sygnalizując im nastanie dnia.
• Emisja wszystkich promieni w jednej lampie. Metalohalogeny nie bez powodu są zwane lampami „3 w 1”, albo „4 w 1”, ponieważ emitują zarówno światło widzialne, UV (UVB i UVA), jak i ciepło.
• Powolne wypalanie się lamp. Podobnie do świetlówek T5, dobrej jakości metalohalogeny wymienia się raz do roku, a nie co pół roku jak większość innych lamp.

Wady metalohalogenów UVB:

• Ciężko dobrać odpowiednią temperaturę i ilość UVB jednocześnie. Jak już wyżej wspomniano grzanie i emitowanie UVB może być zarówno zaletą jak i wadą. Dobierając odpowiedni metalohalogen często jednak zapomina się, że kupujemy tą lampę głównie ze względu na promienie UVB, a nie temperaturę jaką osiąga. W skutek czego nie zwracamy uwagi na ilość UVB, a tylko i wyłącznie na temperaturę jaka panuje pod lampą. Rozdzielenie promieni na dwie osobne lampy UVB i grzewczą wydaje się być prostszym rozwiązaniem, niż próba doboru UVB i temperatury w jednym.
• Zabarwienie światła. Duża część metalohalogenów nie świeci białym światłem, a światłem w kolorze turkusowym lub zielonym widocznym w szczególności podczas robienia zdjęć. Zaś te metalohalogeny, które są bardziej białe emitują zazwyczaj znacznie mniejsze ilości UVB.
• Mnogość rozwiązań na rynku i brak ustandaryzowania lamp. W zasadzie nie jest to wada samych metalohalogenów i technologii jaką są metalohalogeny, ale mocno wpływa na nasz wybór lampy do terrarium. W przypadku świetlówek T5 mamy wybór pomiędzy trzema firmami, z czego tylko dwie należą do polecanych, trzecia jest niestety słabej jakości. Małe możliwości wyboru powodują, że łatwo wybrać i polecić odpowiednią świetlówkę innym. W przypadku metalohalogenów jest niestety odwrotnie. Mnogość firm jakie pojawiły się na rynku. Brak testów każdego z modeli metalohalogenów (można znaleźć zarówno bardzo mocne metalohalogeny, jak i te bardzo słabe). Brak jakichkolwiek standardów określających co powinno nazywać się lampą dla gadów tropikalnych, a co lampą dla gadów pustynnych (to co dla jednej firmy jest metalohalogenem tropikalnym, dla innej jest metalohalogenem pustynnym). To wszystko sprawia, że nawet osobom znającym podstawy stosowania lamp UVB ciężko polecić właściwą lampę.
• Punktowe świecenie. Metalohalogeny świecą punktowo, przez co nadają się przede wszystkim do dużych terrariów, najlepiej montowane po kilka sztuk i taki sposób montażu jest najczęściej polecany. Zamontowanie kilku metalohalogenów w jednym terrarium stwarza mozaikę światło-cieni. Podobnie jak w naturze, gdzie znaleźć można miejsca naświetlone i zacienione np. przez drzewa.

Podsumowanie

Podsumowanie warto zacząć od faktu, że nie ma lampy idealnej, która oddawałaby takie samo światło jak promieniowanie słoneczne. Nawet najlepsze technologie takie jak świetlówki T5 i metalohalogeny mają swoje wady. Oczywiście technologia rozwija się i każdy oczekuje już dnia, gdy będzie można wykorzystać lampy LED UVB w naszych terrariach, lecz powolny rozwój tych lamp i problemy jakie się pojawiają z tą technologią pokazuje tylko jak trudne jest odwzorowanie promieniowania słonecznego.

W artykule porównaliśmy dwie najlepsze technologie jakie są dostępne na chwilę obecną. Jak widać w kontekście jakości i ilości UVB lepiej wypadają świetlówki. Metalohalogeny będące drugą topową technologią lamp UVB nadrabiają swoje niedociągnięcia dużą ilością UVA, której brakuje w świetlówkach T5.

Łączenie lamp do terrarium

Dla osób, które dotrwały do końca, krótki tekst bonusowy o łączeniu lamp w terrarium, powiązany z powyższym artykułem.

Najczęstszym łączeniem lamp jakie widzimy w terrariach to połączenie lampy grzewczej z świetlówką T5. Takie połączenie daje nam solidną i optymalną dawkę UVB, a także odpowiednią temperaturę. Jest to jedne z najlepszych rozwiązań, jeśli szukamy rozwiązań prostych do montażu. Największą wadą takiego połączenia jest jednak bardzo duży niedobór UVA. Ani świetlówki T5, ani lampy grzewcze nie emitują zbyt dużych ilości światła UVA (nawet jeśli na opakowaniu lampy grzewczej widnieje napis „+UVA” to te ilości są niewielkie).

Po przeczytaniu powyższego artykułu nasuwa się pytanie: czy nie można zatem połączyć świetlówki T5 z metalohalogenem? Takie rozwiązanie faktycznie było przez pewien czas popularne, jednak po pomiarach można zobaczyć, że otrzymujemy wtedy zbyt duże ilości UVB, które również mogą być szkodliwe dla zwierząt. Następne pytanie jakie się nasuwa, to czy nie można wykorzystać starszego metalohalogenu, który już nie emituje promieniowania UVB? Oczywiście taka możliwość również istnieje, szczególnie w przypadku słabszych metalohalogenów, które emitują trochę lepsze „bardziej białe” światło.

Istnieje jednak o wiele lepsze rozwiązanie. Jest nim świetlówka T5 z metalohalogenem bez UVB. Metalohalogeny stosuje się często nie tylko do celów terrarystycznych, ale także do ogólnego oświetlenia dużych pomieszczeń, jak np. supermarkety. Takie lampy wyglądają i działają identycznie jak metalohalogeny terrarystyczne. Jednak nie emitują UVB i zazwyczaj posiadają wysokie odwzorowanie kolorów (CRI w okolicach 98), emitują idealnie białe światło. Emitują również UVA. Stanowią zatem bardzo dobre połączenie nie tylko do supermarketów, ale i do celów terrarystycznych.

Literatura

1. Baines, F., Chattell, J., Dale, J., Garrick, D., Gill, I., Goetz, M., Skelton, T., & Swatman, M. (n.d.). Evidence-based practice How much UV-B does my reptile need? The UV-Tool, a guide to the selection of UV lighting for reptiles and amphibians in captivity. In Journal of Zoo and Aquarium Research (Vol. 4, Issue 1).
2. http://www.licht-im-terrarium.de/