Tarentola mauritanica – gekon murowy

Systematyka

Gekon murowy (Tarentola mauritanica Linnaeus, 1758)

Nazewnictwo

Nazwa polska: Gekon murowy, Gekon mauretański, czasami po prostu jest nazywany „tarentola”, ale nie jest to poprawne. W Internecie można go także spotkać pod nazwą gekon krokodylowy (crocodile gecko).

Nazwa angielska: Common Wall Gecko, Moorish Gecko, Crocodile gecko, European common gecko, and Maurita naca gecko

Nazwa niemiecka: Der Mauergecko

Nazwa czeska: Gekon zední

Nazwa hiszpańska: Salamanquesa común

Nazwa włoska: Tarentola muraiola

Podgatunki

Tarentola mauritanica juliae JOGER 1984
Tarentola mauritanica mauritanica (LINNAEUS 1758)
Tarentola mauritanica pallida GENIEZ et al. 1999

Długość życia

Gekon murowy żyje najczęściej 5 lat. Dobrze odżywiony (czyli nieotłuszczony) i z regularnym cyklem biologicznym (czyli stworzenie w terrarium zmienności pór roku), mogą dożyć nawet 7 lat. Z niepotwierdzonych informacji wynika, że niektórym osobnikom udaje się osiągnąć sędziwy wiek 10 lat.

Wygląd

Średniej wielkości gekon o grzbietobrzusznie spłaszczonym i krępym ciele. Ma silne łapy, dzięki którym może szybko uciekać, zakończone one są spłaszczonymi palcami, na których tylko przy 3 i 4 palcu posiada pazurki. Na spodniej powierzchni palców gekony te mają narządy czepne w postaci drobnych listewek rogowych dzięki którym mogą poruszać się nawet po gładkich pionowych powierzchniach. Podgardle i brzuch pokryte ma drobnymi łuskami koloru szarego, brązowego lub beżowego. Grzbiet ma pokryty kolczastymi łuskami. Ubarwienie grzbietu jest zmienne i waha się od jasno do ciemnoszarej barwy; może być równie brązowe. Intensywność ubarwienia tych jaszczurek może się zmieniać pod wpływem różnych czynników tak zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Nocą są jaśniejsze niż za dnia, gdy się wygrzewają ich ciemniejsze ubarwienie powoduje szybszą absorpcje promieni słonecznych. Oczy posiadają zrośnięte przeźroczyste powieki, które w przypadku zanieczyszczenia są oczyszczane mięsistym językiem (wykorzystujemy to podając krople substancji leczniczych lub innych preparatów na oko gekona). Tęczówka ma kolor jasnozłoty z pionową czarną źrenicą, która w ciemności znacznie się rozszerza. Północnoafrykański podgatunek (Tarentola mauritanica deserti) ma jaśniejszą barwę i jest nieco masywniejszy od europejskiego gekona murowego. Młode są podobne do rodziców ale mają wyraźnie pręgowany ogon.

Wygląd

Gekon murowy jest największym gatunkiem europejskim i mierzy od pyska po czubek ogona 12 – 16 cm. Afrykański podgatunek może mierzyć aż 18 cm długości. W łódzkim zoo wyhodowali istnego olbrzyma, który ma, co najmniej 20 cm. Pamiętajmy jednak, że gekony mierzymy razem z ogonem, który stanowi połowę długości jego ciała. Po utracie ogona czy to w przypadku ataku drapieżnika czy nieumiejętnych manipulacji opiekuna (dla przypomnienia zjawisko zdolności odrzucania ogona nazywamy autotomią), utracony kawałek odrasta, ale już nie osiąga pierwotnej długości, dlatego osobniki o podobnych rozmiarach ciała mogą mieć różną długość całkowitą.

Występowanie

Spotykany od płd. – zach. Hiszpanii przez płd. Włochy i Francję aż po kraje bałkańskie. Można go spotkać także na Wyspach Kanaryjskich, Krecie i w płn. Afryce (od Maroka po Egipt). Gatunek ten zasiedla przede wszystkim obszary nabrzeżne, ale miejscami jego zasięg wnika daleko w głąb lądu (Płw. Iberyjski, płd. Francja). Jest to najpospolitszy gekon w rejonie Śródziemnomorskim. Podgatunek T. m. juliae występuje w Maroku¹, natomiast T. m. pallida swoim zasięgiem obejmuje południowo-zachodnie tereny Maroka².

Cechy szczególne

Cechą szczególną tego gatunku są pazurki występujące tylko na trzecim i czwartym palcu każdej kończyny. Samiec, gdy jest zagrożony lub nawołuje samicę wydaje piskliwe dźwięki. Jak na gekony przystało samce są terytorialne i pilnie strzegą swego terenu (ściany, skały drzewa) przed innymi rywalami swego gatunku dlatego w jednym terrarium może my trzymać tylko jednego samca. W innym przypadku samce będą ze sobą nieustannie walczyć okaleczając się silnymi szczękami, co może doprowadzić do śmierci słabszego z rywali. Pamiętać należy także że gekony zjadają swą wylinkę (w ten sposób zmniejszają straty substancji budulcowych) i tylko rzadko można dostrzec w terrarium pozostawione resztki wylinki jaszczurki.

Ciekawostki

Rodzaj Tarentola zawiera kilkanaście gatunków (naukowcy wciąż się spierają ile ich jest). Najczęściej spotyka się dane o 14 gatunkach. Gekony te występują także na Kubie, Bahamach (T. americana), wyspach Kanaryjskich (T. bottegeri, T. delalandii, T. gomorensis), północnej Afryce (T. ephippiata – Mauretania, Kamerun, Sudan; T. annularis – Somalia, Arabia Saudyjska; T. neglecta – Algieria, Libia) ,.

Aktywność

Prowadzi głównie nocny tryb życia, ale można go czasami spotkać w ciągu dnia w zacienionych miejscach na skałach lub ścianach budynku. Najczęściej trzyma się w pobliżu kryjówek, do której może błyskawicznie uciec w razie zagrożenia. Ożywia się dopiero o zmierzchu i późnym wieczorem. w okresie dużych spadków temperatur nocnych np. wczesną wiosną, można go spotkać rano wygrzewającego się nieopodal swojej kryjówki. Dzień spędza w ukryciu – szczelinach skalnych, dziuplach, pod korą drzew lub w zakamarkach budynków.

Biotop

Żyje głównie na skałach, murach, a także budynkach mieszkalnych i gospodarskich. Często spotykamy go w rzadko zarośniętych gajach oliwnych i dzikich sadach. Do ich naturalnych wrogów należą: sowy, węże i dzikie koty.

Zakup

W Polsce nie powinno być żadnych trudności przy zakupie gekona murowego. Najczęściej pochodzą one z prywatnych hodowli jednak czasem można dostać osobniki z odłowu (złapane na wolności i przywiezione do kraju jako „pamiątki z podróży”). Zawsze powinno się kupować gekony z hodowli, ponieważ prawdziwy terrarysta powinien chronić światową herpetofaunę i nie napędzać „machiny” ogałacania naturalnych populacji zwierząt. Poza tym hodowca zna płeć i wiek gekona, którego mamy zamiar kupić i może nam coś więcej powiedzieć na jego temat. Jaszczurki złapane na wolności często są nosicielami chorób i pasożytów (roztocza, kleszcze, glisty), osłabione transportem i złymi warunkami przetrzymywania. Na ogół gekony murowe są dostępne w większości sklepów zoologicznych, a ich ceny należą do umiarkowanych (około 60 pln).

Terrarium

Idealnie nadaje się terrarium o układzie pionowym (tzw. wertykalne), ponieważ gekony te z zamiłowaniem biegają po ścianach. rozmiary zależą od ilości i wielkości osobników. Dla dorosłej pary tych gekonów wystarcza terrarium o wymiarach 40x40x60 cm (dł. x szer. x wys.).

Podłoże

Najlepsze podłoże dla tego gatunku gekona to piasek zmieszany z torfem(1:1), który będzie utrzymywał odpowiedni poziom wilgotności lub substrat o podobnych właściwościach (substrat kokosowy – Lignocel, ziemia leśna lub ogrodowa, a także ich mieszanina ze żwirkiem). Gekony rzadko przebywają na podłożu, dlatego nie musimy przykładać takiej uwagi do jego składu. Ważne jest by przynajmniej połowa jego powierzchni była wilgotna szczególnie w okresie rozrodczym, bo tu samice będą składać jajka, poza tym pomaga utrzymać odpowiednią wilgotność w terrarium.

Wystrój ścian

Jest to jeden z najważniejszych elementów terrarium. Każde terrarium z gekonem murowym powinno mieć, chociaż jedną ścianę urządzoną z porowatego materiału, po którym gekony będą mogły się poruszać (zaprawa cementowo – gliniana, korek, kora).

Kryjówki

Kryjówki są istotnym elementem dekoracyjnym w terrarium z gekonami, a ich brak może doprowadzić do silnego stresu jaszczurki. Można je zrobić ze wszelakiego rodzaju surowców począwszy od pogniecionej tektury zalanej gipsem po kamienne groty, które można dostać w dobrze zaopatrzonym sklepie zoologicznym. jako kryjówek możemy użyć łupin kokosa, kamiennym grot (kamieni sklejonych silikonem lub klejem montażowym), a nawet pudełek tekturowych czy rolek po papierze toaletowym lub ręcznikach (te szczególnie nadają się do terrarium kwarantannowego lub dla młodych). W terrarium zawsze powinno być o jedną kryjówkę więcej niż jest gekonów w pomieszczeniu.

Rośliny

W terrarium z gekonem murowym można obsadzać mocnymi rośliny przystosowanymi do suchych warunków środowiskowych. Należą do nich:Aloes (Aloe), Aloesna (Haworthia), Sansewieria -wężownica (Sansewieria) i Gasteria (Gasteria). Niestety żywe rośliny wymagają odpowiedniego spektrum światła, które jest niesprzyjające dla gekonów, dlatego najlepiej jest udekorować terrarium w sztuczne rośliny. Po za tym sztuczne rośliny zawsze bez szkody dla nich można wyciągnąć i obmyć w przypadku zanieczyszczenia ich odchodami gekonów.

Pojemnik z wodą

W terrarium z gekonem nie musi znajdować się pojemnik z wodą bo gekony z niej nie piją zamiast tego codzienne spryskiwanie wnętrza terrarium pozwoli zaspokoić pragnienie jaszczurek bo będą one zlizywać krople wody z siebie i elementów terrarium.

Temperatura

W ciągu dnia w różnych miejscach terrarium od 25°C do 30°C Pod promiennikiem punktowo może sięgać nawet 35°C. Nocą temperatura może spadać do wartości pokojowych tj. około 16-18°C. Ogrzewanie może stanowić promiennik z czerwoną żarówką stosowaną np. w pracowniach fotograficznych (dostępne w każdym dobrym sklepie elektrycznym). Grzałka, kabel grzewczy lub mata grzejna zamontowane (np. zalane zaprawą cementowo – glinianą) w jednej ze ścian stanowią uzupełnienie instalacji grzewczej, które możemy pozostawić włączone w nocy, gdy temperatura zanadto spadnie o tej porze. Pamiętać należy, że zawsze instalacja elektryczna musi być tak zabezpieczona, by nie dopuścić do poparzenia lub porażenia prądem tak jaszczurki jak opiekuna.

Wilgotność

W dzień ok. 60% (tzn. nieco wyższa jak panuje u nas w domach), w nocy nieco wyższa. Należy raz dziennie (najlepiej pod wieczór) zraszać terrarium. Ważna jest też dobra wentylacja terrarium, bo bez tego przy wyższej wilgotności może dojść do pleśnienia elementów wystroju terrarium oraz do schorzeń grzybiczych gekonów. Bez przesady dla kontroli wilgotności w terrarium nie trzeba kupować drogich higrometrów, które z pewnością zaproponują sprzedawcy jako „niezbędne”.

Żywienie

Gekon murowy w naturze poluje na ćmy, muchy, szarańczaki, pajęczaki i inne drobne bezkręgowce. Często ofiarą dorosłych wyrośniętych osobników padają osobniki młode własnego i innych gatunków. W warunkach terrarium karmimy go owadami hodowlanymi (świerszcze, muchy, larwy mącznika), a także złapanym „planktonem łąkowym”, ćmami i innymi stawonogami. Zawsze przed podaniem pokarmu należy go wzbogacić dodając do niego witaminy przeznaczone dla gadów np.: sera reptimineral C, sera reptilin, JBL terra crick. przy braku dostępności tych preparatów wystarczą np. Vibovit Junior (dla dzieci)lub Can Vit (dla psów). Przy zaniedbaniu tej czynności może dojść do zmian krzywicznych w kośćcu młodego gekona, ważna jest też suplementacja wapniowo – mineralna u samic w ciąży.

Dymorfizm płciowy

Dymorfizm płciowy jest u osobników młodych słabo widoczny. Dorosłe samce mają grubszą nasadę ogona i wyraźnie uwypukloną jej spodnią stronę, bo znajdują się tam narządy kopulacyjne – półprącia (hemipenes). Dodatkową cechą rozróżniającą jest obecność wyraźniejszych otworów preanalnych. W porównaniu z samicami samce są masywniejsze, ich głowa jest nieco szersza.

Rozmnażanie

Po zakończeniu spoczynku zimowego wiosną zaczynają się gody, po których zapłodniona samica potrzebuje dużych ilości minerałów i witamin (patrz żywienie). Po około 3 – 4 tygodniach samica składa po 2 jaj, które najczęściej zakopuje w podłożu pod ukryciami. Jaja należy zabezpieczyć przed dostępem dorosłych gekonów siatką lub dobrze podziurkowanym, plastikowym pojemnikiem bez wieczka, albo przenieść do inkubatora celem dalszej inkubacji. W czasie inkubacji jaj w terrarium należ podnieść nieco wilgotność i temperaturę powietrza. w warunkach rozwoju jaj w inkubatorze przy temperaturze 28°C i wilgotności 80% po około 70 dniach wylęgają się małe gekony, mierzą około 3-4 cm.

Po wykluciu młode gekony przenosimy do małych pomieszczeń zabezpieczonych przed ucieczką jaszczurek i owadów karmowych np. pojemniki typu fauna – box. W takim pomieszczeniu powinny znajdować się rozmaite kryjówki takie jak rozłupane łupiny orzechów kokosowych lub pudełka tekturowe. Właściwie wymagania środowiskowe są takie same jak dla dorosłych choć niektórzy zalecają nieco wyższą wilgotność. Młode gekoniki karmimy małymi owadami (np. młodymi świerszczami, muchami). Ważne jest, aby przed podaniem pokarmu posypywać go preparatem witaminowo – wapniowym. Przy odpowiednim karmieniu dorastają rozmiarów dorosłych po 18 miesiącach w tym też czasie osiągają dojrzałość płciową.

Zimowanie

Chcąc rozmnażać gekona murowego i zapewnić zdrowe i liczne potomstwo trzeba zastosować spoczynek zimowy celem przygotowania organizmów naszych podopiecznych do sezonu rozrodczego. Wystarczy 6 tygodniowy okres spoczynku, by gekony przygotować do rozrodu. Dwa tygodnie przed zimowaniem, wybieramy najsilniejsze osobniki, bo zimowanie jest też formą naturalnej selekcji, którą przeżywają tylko osobniki w dobrej kondycji. Przestajemy karmić gekony. Stopniowo skracamy oświetlenie terrarium i obniżamy temperaturę. Zimujemy jaszczurki w zaciemnionych pojemnikach, z lekko wilgotnym torfem, kawałkiem kory, stanowiącym kryjówkę. pozostawimy także miseczką z płytką wodą, co zapewni odpowiednią wilgotność. Temperatura zimowania wynosi 10-12°C. Po zimowaniu stopniowo podnosimy temperaturę i wydłużamy czas oświetlenia w terrarium. Po tygodniu podajemy pierwsze owady karmowe.

Uwagi

Jaszczurek tych lepiej nie oswajać i nie brać do rąk bez konieczności, ponieważ łatwo popadają w stres, mogą ugryźć, odrzucić ogon (autotomia), a poza tym gekon to nie zabawka!

Opracowanie i źródła informacji

Opracował Aron, przeredagował i uzupełnił Witold „Wiciu” Borkowski na podstawie literatury:

Diesener G., Reichholof J. „Leksykon przyrodniczy. Płazy i gady”, GeoCenter. 1997;
Dobrowolska H., „Zwierzęta Świata – gady”, PWN. 1989;
Henkel F., W. Schmidt „Geckos”. Eugen Ulmer Verlag. 1991;
Jes H. „Jeśteri jako terarijni zvirata”. Vasut. 1998;
Juszczyk W. „Mały słownik zoologiczny – gady i płazy”, Wiedza Powszechna. 1981;
Klatil L. „Obrazowy atlas gekonu”, Forsaź. 1999;
Köhler G.:inkubationvon reptilieneiern”. Herpeton. 1997;
Kraus R., Kocian M. „Chameleoni a gekoni”, Polaris. 1998;
Kudriacew S., Mamaied S. „Reptili w terrariumie”. Sielakaja Now. 1995;
Przybyszewski C. „Zwierzęta w terrarium”, Glob. 1986;
Stefańscy A., R. „Gekony w terrarium”, Oficyna wydawnicza „HOŻA”;
Szalay F., H. Szalayová „Chovame terariove zvierata”. Priroda. 1990;
Vergner I. „Jeśteri. Biologie, chov. Gekoni I”. Madagaskar. 2001

Liczba wyświetleń: 23215