Uromastyx aegyptia – biczogon egipski

Uromastyx aegyptia – biczogon egipski

Uromastyx aegyptia (Forskal, 1775) To najbardziej reprezentacyjny z biczogonów – choć z pewnością nie jest atrybutem tego gatunku tak atrakcyjne ubarwienie jak u jego mniejszych krewniaków. Jest to największy przedstawiciel rodzaju Uromastyx. Biczogon egipski może osiągać 70 cm i więcej długości całkowitej (znane są przypadki osiągania rozmiarów do ok. 1 m) z czego ok. 1/3 to masywny kolczasty ogon (cecha charakterystyczna wszystkich biczogonów). Jego waga dochodzi nawet do ok. 2 kg. Kolejnym podobieństwem jest posiadanie gruczołów solnych wokół nozdrzy umożliwiających usuwanie nadmiaru soli z organizmu przy minimalnej utracie wody z organizmu – to niezmiernie ważna adaptacja do skrajnie nieprzyjaznych warunków atmosferycznych panujących w ich środowisku naturalnym, gdzie woda to prawdziwy skarb zarówno dla ludzi jak i zwierząt.

Zamieszkują wyjątkowo suche, jałowe tereny charakteryzujące się niezwykle ograniczonymi w czasie okresami o zwiększonej wilgotności; z zabójczymi wręcz temperaturami dochodzącymi do ok. 50°C w środku lata i temperaturą piasku 58-65°C. Część obszaru występowania Uromastyx aegyptia jest kilkukrotnie w ciągu roku nawiedzana przez silny wiatr Shamal powodujący ogromne burze piaskowe trwające nawet kilka dni.

Chronią się w norach o długości dochodzącej nawet do 10m (choć zazwyczaj mają 3-5 m), na głębokości do 180 cm (Bouskila, 1983). Nory te odgrywają ważną rolę termo- i hydroregulacyjną w ich życiu, stanowią też ochronę przed drapieżnikami oraz są ostoją dla innych gatunków zwierząt występujących na tych terenach, w tym m.in. dla innych jaszczurek i ptaków. To przede wszystkim fitofagi, ale wyniki obserwacji i badań (treści żołądków oraz odchodów) potwierdzają obecność na poziomie 1-2% pokarmu pochodzenia zwierzęcego (mrówki, chrząszcze, szarańczaki, skorpiony, a nawet resztki kręgowców) u wszystkich badanych osobników bez względu na wiek, wielkość czy płeć. Na ich dietę w środowisku naturalnym składa się ponad 50 gatunków roślin przystosowanych do życia w tak ekstremalnie trudnych warunkach – w zależności od pory roku mogą to być delikatne, młode listki, pączki, kwiaty, owoce czy też zeschnięte, twarde całe pędy.

U obserwowanej populacji na terenach Izraela okres godów następował w maju. Jeszcze w tym samym miesiącu lub w czerwcu samice składają 17-40 jaj (ilość składanych jaj jest zależna od wielkości i kondycji samicy), a inkubacja w zależności od temperatury trwała 3-4 miesiące. Młode osobniki widywano już pod koniec sierpnia i we wrześniu ukryte wśród małych krzewów i in. roślin w pobliżu nor dorosłych. Wiele młodych nie dożywa 1 roku życia stając się ofiarami polowań innych drapieżników – ptaków, waranów czy węży. Dorosłe osobniki są również narażone na ataki drapieżców, w tym największego ich wroga – człowieka. W niektórych rejonach występowania biczogony egipskie są częstym obiektem polowań – ich mięso przez wielu uważane jest za prawdziwy przysmak, a trzymanie żywych jaszczurek jako maskotek ma przynosić szczęście domownikom.

 

Nazewnictwo

Nazwa polska: Biczogon egipski
Nazwa angielska: The Egyptian Mastigure, Leptien’s Mastigure, Egyptian dab lizard
Nazwa niemiecka: Der Ägyptische Dornschwanz

 

Systematyka

Gromada: Reptilia – gady
Podgromada: Lepidosauria – lepidozaury
Rząd: Squamata – łuskonośne
Podrząd: Sauria – jaszczurki
Infrarząd: Iguania
Rodzina: Agamidae
Podrodzina: Uromasticinae
Rodzaj: Uromastyx
Gatunek: Uromastyx aegyptia

Podgatunki

W samym gatunku wyróżniamy 3 podgatunki:

1. Uromastyx aegyptia aegyptia

   Występowanie: Obszar występowania tego podgatunku to Egipt (na wschód od Nilu), Płw. Synaj, Palestyna i północno-zachodnie krańce Arabii Saudyjskiej (Wadi Sawawin i Jebel as-Sinfa).

   Wygląd: W wysokiej temperaturze przyjmują ubarwienie od jasnobrązowych po jasnoszare z czarnym gardłem i malutkimi czarnymi punktami na szyi. Niektóre osobniki mają czarne lub ciemnogranatowe zabarwienie głowy. W niskich temperaturach są ciemnoszare lub prawie czarne.

2. Uromastyx aegyptia microlepis

   Występowanie: Występuje na pustyniach i półpustyniach Płw. Arabskiego (Arabia Saudyjska, Jemen, Oman, Z.E.A., Katar, Kuwejt) również w Syrii, Jordanii, Iraku i na wybrzeżu Iranu.

   Wygląd: Ubarwienie od jasnobrązowego po żółty lub zielonkawy z czarnym gardłem i malutkimi plamkami na szyi i grzbiecie. I w przypadku tego podgatunku mogą występować osobniki z czarną lub ciemnogranatową głową.

   Cechą charakterystyczną młodych osobników tego podgatunku są poprzeczne rzędy plamek – tzw. „oczka” na grzbiecie. Główne zabarwienie tułowia jest brązowo-szarawe.

3. Uromastyx aegyptia leptieni

   Występowanie: Znany z występowania jedynie w północnej części Sułtanatu Omanu oraz północno zachodniej części Z.E.A. (Zjednoczone Emiraty Arabskie).

   Wygląd: Podstawowe ubarwienie to oliwkowo-beżowy z małymi, ciemnymi plamkami. Szyja, gardło i głowa czarno zabarwiona. U niektórych osobników występuje również marmurkowy wzór gardła złożony z koloru pomarańczowego i czarnego.

 

Długość życia

To długowieczne gady, mogą dożywać 20 i więcej lat (Bouskila & Amitai 2001).

 

Aktywność

Jak inne biczogony – o dziennym trybie życia.

 

Żywienie

Różnorodna dieta roślinna w skład której powinno wchodzić kilkadziesiąt pospolicie występujących w naszych warunkach klimatycznych gatunków – zarówno świeżych jak i suszonych, z ewentualnym, niewielkim dodatkiem białka zwierzęcego w postaci owadów karmowych. To przede wszystkim fitofagi, ale wyniki obserwacji i badań (treści żołądków oraz odchodów) potwierdzają obecność na poziomie 1-2% pokarmu pochodzenia zwierzęcego (mrówki, chrząszcze, szarańczaki, skorpiony, a nawet resztki kręgowców) u wszystkich badanych osobników bez względu na wiek, wielkość czy płeć. Oto przykładowe rośliny, które w naszych warunkach klimatycznych możemy wykorzystać przy komponowaniu diety dla wszystkich gatunków biczogonów: Babka zwyczajna i lancetowata (Plantago major, Plantago lanceolata), bluszczyk kurdybanek (Glechoma mederacea), bodziszek łąkowy (Geranium pratense), brodawnik jesienny (Leontodon autumnalis), bylica draganek (Artemisia dracunculus), chaber bławatek (Centaurea cyanus), cynia (Zinnia spp.), czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum), dąbrówka rozłogowa (Ajuga reptans), dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum), dzwonki (Campanulla spp .), endywia (Cichorium endivia), głowienka pospolita (Prunella vulgaris), gwiazdnica pospolita (Stellaria media), jasnota biała i purpurowa (Lamium spp .), jastrzębiec leśny (Hieracium murorum), jeżówka (Echinacea spp.), komonica zwyczajna (Lotus corniculatus), komosa biała (Chenopodium album), koniczyna (Trifolium spp .), kozibród (Tragopogon pratensis), krwawnik pospolity (Achillea millefolium), krwiściąg (Sanguisorba officinalis), lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia), lucerna (Medicago sativa), lubczyk ogrodowy (Levisticum officinale), łopian większy (Arctium lappa), malwa (Alcea spp .), maruna bezwonna (Multicara inodora), mniszek lekarski (Taraxacum officinale), mlecz polny (Sonchus arvensis), nachyłek (Coreopsis spp .) nagietek lekarski (Calendula officinalis), nasturcja (Tropaeolum spp .), pępawa (Crepis biennis), pięciornik gęsi (Potentilla anserina), pokrzywa (Urtica spp .), poziomka (Fragaria vesca), podbiał pospolity (Tussilago farfara), podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria), prosienicznik (Hypochaeris spp .), przytulia właściwa (Galium verum), przetacznik leśny (Veronica officinalis), rdest ptasi (Polygonum aviculare), roszponka warzywna (Valerianella locusta), rukiew wodna (Nasturtium officinale), rokietta siewna zw. rukolą (Eruca vesicaria), rogownica (Cerastium arvense), rumianek pospolity (Matricaria chamomilla), pieprzyca siewna zw. rzeżuchą (Lepidium sativum), sałata rzymska (Lactuca sativa), sparceta siewna (Onobrychis viciifolia), stokrotka pospolita (Bellis perennis), szałwia łąkowa (Salvia pratensis), tasznik pospolity (Capsella bursa), wiesiołek dwuletni (Oenothera biennis), wyka ptasia (Vicia cracca), zielistka Sternberga (Chlorophytum comosum), żółtlica drobnokwiatowa (Galinsoga parviflora). A ponadto kwiaty i drobno pokrojone owoce dyniowatych (cukinia, kabaczek, dynia), ketmii zw. hibiskusem, płatki róż ogrodowych i dzikiej. Stale dostępna mieszanka nasion i ziaren w skład której wchodzi – białe proso, czerwona i zielona soczewica, groch, jęczmień, pszenica z niewielkim dodatkiem soi, kukurydzy, płatków owsianych, łuskanej dyni i słonecznika oraz sezamu. Sporadycznie, jako urozmaicenie diety niektóre owoce np. papaja, opuncja, figi, kawon (arbuz) – bez pestek.

 

Terrarium

W warunkach niewoli dla pary biczogonów egipskich wymagane jest przestronne terrarium o powierzchni 2-2.5 m², z grubą kilkunastocentymetrową warstwą podłoża np. mieszanka piasku i gliny – umożliwiającą kopanie. Surowy pustynny wystrój stanowią zasuszone konary czy korzenie wraz z kilkoma większymi kamieniami lub łupkami piaskowca (wszystkie ciężkie elementy wystroju zabezpieczone przed osunięciem się i przygnieceniem mieszkańców terrarium). Odpowiednia wentylacja, która zapobiegnie zbyt wysokiemu poziomowi wilgotności jest koniecznością.

 

Oświetlenie

Mocne i jasne światło przez 12-14 godzin dziennie. UVB 8-10%.

 

Temperatura

30-40°C, a pod promiennikiem do ok. 50°C. Z nocnym obniżeniem temperatury do 18-20°C.

 

Wilgotność

Należy przestrzegać niskiej wilgotności ok. 30-35%.

 

Rozmnażanie

Osobniki tego gatunku dojrzałość płciową osiągają stosunkowo późno bo w wieku 4-6 lat. Sezon rozrodczy powinien zostać poprzedzony co najmniej kilkutygodniowym okresem zimowego odpoczynku ze znacznie obniżoną temperaturą i skróconym dniem. W kilka tygodni po zakończeniu zimowania powinny nastąpić gody, z niezwykle agresywnymi zachowaniami samców uwieńczone kopulacjami. Po tym okresie należy parę rozdzielić – ciężarna samica staje się zbyt agresywna i może stwarzać zagrożenie dla pozostawionego przy niej samca. Ok. 30 dni od kopulacji samica składa jaja zazwyczaj 17-27 sztuk, które delikatnie przenosimy do przygotowanego wcześniej inkubatora. Jaja inkubujemy w plastikowych pudełkach wypełnionych do 2/3 substratem – dobrze sprawdzi się wermikulit lub perlit zwilżony wodą. Czas inkubacji w temperaturze 32°C trwa 80-90 dni.

Opieka nad wyklutymi maluchami Uromastyx aegyptia jest identyczna jak w przypadku innych gatunków. Utrzymujemy je w podobnych warunkach jak dorosłe, z nieco niższą temperaturą przy wyższej wilgotności, ograniczającej ryzyko odwodnienia, na które tak młode osobniki są wyjątkowo wrażliwe. Pokarm roślinny drobno posiekany, a owady karmowe dopasowane do wielkości maluszków. Niezbędna jest regularna suplementacja – witaminy, makro- i mikroelementy; w szczególności wapń!

 

Uwagi

Gatunek nie cieszący się jak do tej pory popularnością wśród terrarystów, a bardzo efektowny choćby z racji osiąganych rozmiarów. Podobnie jak inne biczogony nie należy do zbyt wymagających jaszczurek.

 
Opracowanie i źródła informacji
Opracowanie:
'kurimu’, Redakcja jaszczurek
na podstawie
Uromastyx Lizards in Israel – S.Nemtzov.
Faculty of Science – King Abdulaziz University Saudi Arabia.

Podziękowania dla Joanny „empiu” za bezinteresowną pomoc przy pisaniu i korektę.

Liczba wyświetleń: 7758