Uromastyx ornata – biczogon ozdobny

Uromastyx ornata (Heyden, 1827) to najpiękniejszy, a przez to prawdopodobnie najbardziej pożądany przedstawiciel rodzaju Uromastyx. Z niezwykłej palety barw słyną samce tego gatunku, które mogą być mniej lub bardziej intensywnie zielone, niebieskie lub czerwone, z nieregularnym czerwonawo-brązowym wzorem przypominającym siatkę oraz żółtawymi punktami na grzbiecie. Czasami mogą też występować poprzeczne, żółte pasy. Samice nie są tak kolorowe ich barwa jest stonowana. Są one jasnobrązowe, z ciemnymi, brązowymi plamkami, czasami występują u nich jasnożółte lub jasnoczerwone plamki – to kolejny przykład gatunku z widocznym dychromatyzmem płciowym. Uromastyx ornata nie jest wyjątkiem i posiada również wszystkie, charakterystyczne cechy morfologiczne dla rodzaju Uromastyx wymienione w opisach innych gatunków.

Jaszczurki te żyją samotnie lub tworzą małe grupy, w których zawsze jest tylko jeden dorosły, dominujący samiec. W najbardziej gorącej porze dnia chronią się w swoich norach czy w skalnych szczelinach przed zagrażającymi ich życiu wysokimi temperaturami. Nory wykopywane są na głębokość ok. 100 cm, w ich wnętrzu panuje zmienna temperatura zależna od pory roku – od ok. 11°C w lutym, do ok. 37°C w sierpniu. Zmienna jest również wilgotność w norach, która waha się od 30% w sierpniu do 60% w listopadzie. Grudzień i styczeń to okres zmniejszonej aktywności biczogonów, czas odpoczynku, choć młode osobniki są widywane w trakcie jego trwania poza norami. Wiosna to czas godów, a w okolicach maja i czerwca samice przygotowują się do składania jaj w wykopanych przez siebie norach. W sierpniu pojawiają się młode – w kilka dni po wykluciu te całkowicie bezbronne maluchy rozpraszają się po okolicy aby rozpocząć samodzielnie i pełne zagrożeń życie. Przeżywalność młodych nie jest znana lecz podejrzewa się, że jest dość niska.

Pożywieniem osobników tego gatunku są kwiaty, liście i owoce typowe dla tych rejonów, czyli sucholubne, pustynne gatunki roślin jednorocznych i wieloletnich. W zależności od obszaru mogą to być akacje Acacia sp., czy też halofity np. Ochradenus sp., które często stanowią ponad 50% ich diety.

W warunkach niewoli po okresie aklimatyzacji (a często i w jej trakcie) Uromastyx ornata okazują się być niezwykle sympatycznymi jaszczurkami, pozbawionymi jakiejkolwiek agresji w stosunku do opiekuna – bez obaw wchodzą na ręce i z dłoni wyjadają pokarm. Podobnie jak inne biczogony wzbudzają ogromną sympatię nie tylko domowników – również dzięki swej diecie, w której brak jest kręgowców.

Nazewnictwo

Nazwa polska: Biczogon ozdobny
Nazwa angielska: Ornate Mastigure
Nazwa niemiecka: Bunter Dornschwanz
Nazwa czeska: Trnorep zdobený

Podgatunki

W obrębie gatunku wyróżniamy 2 podgatunki:

Uromastyx ornata ornata

Wygląd

Może dorastać do 37 cm długości całkowitej.

Występowanie

Obszar występowania tego podgatunku rozciąga się od Półwyspu Synajskiego na północy(południowe krańce Izraela), przez tereny północno – zachodniej części Półwyspu Arabskiego.
Uromastyx ornata philbyi

Wygląd

Podgatunek odrobinę mniejszy, dorastający do 34 cm długości całkowitej oraz nieco krótszym i szerszym ogonem.

Występowanie

Obszar jego występowania – wzdłuż górzystych regionów zachodniej i południowo – zachodniej części Arabii Saudyjskiej, od Jebel as-Sinfa po Hejaz na południu oraz w północno – zachodnim Jemenie.
(Status taksonomiczny U. o. philbyi nie jest pewny, wciąż trwa dyskusja wśród badaczy)

Obszar występowania gatunku ciągnie się na długości ok. 1700 km.

Biotop

Niezwykle suche tereny, kamieniste pustynie i półpustynie z ubogą roślinnością, o znacznych amplitudach temperatur w ciągu doby. Łagodna pora zimowa, z nocnymi, krótkotrwałymi spadkami temperatur poniżej 0°C. Z sumą rocznych opadów od 0 do 67 mm i wysokim parowaniem, na przypuszczalnym poziomie 1,395 mm w ciągu roku.

Aktywność

Dzienna – największa w godzinach porannych i późnym popołudniem.

Długość życia

Podobnie jak inne biczogony to długowieczne gady – przy zapewnieniu optymalnych warunków chowu mogą dożywać ponad 20 lat.

Terrarium

Przestronny zbiornik o wymiarach 150x60x60 cm jest już wystarczający dla dorosłej pary czy też haremu 1.2 tych biczogonów. Jako podłoże możemy wykorzystać grubą warstwę np. prosa, mieszankę piasku i gliny z dodatkiem lub bez żwiru czy mniejszych kamieni. Tył może zostać wyłożony ścianką strukturalną wykonaną ze styropianu (pokrytego warstwowo zaprawą i klejem), która umożliwi tym jaszczurkom wykorzystanie swych umiejętności wspinania się. Odpowiednio ułożona i zabezpieczona przed osunięciem się sterta łupanego piaskowca z zakamarkami, tunelami i kryjówkami, imitująca zbocze czy kamienne osuwisko, zapewni im możliwość ukrycia się oraz zwiększy możliwości eksploracji otoczenia. Równie pożądany będzie odpowiednio spreparowany, pozbawiony nieproszonych „gości” korzeń czy konar z drzewa liściastego. Taki wystrój uatrakcyjni wygląd terrarium, a zarazem choć w części odzwierciedli biotop w jakich żyją. Nie wstawiamy żadnych naczyń z wodą, które niepotrzebnie będą podnosić poziom wilgotności wewnątrz zbiornika, co z kolei może sprzyjać rozwojowi problemów skórnych jak i chorobom układu oddechowego.

W okresie od późnej wiosny do wczesnej jesieni, przy sprzyjającej pogodzie powinniśmy umożliwić im przebywanie w wolierach na balkonie lub w ogrodzie – z pewnością wpłynie to pozytywnie na kondycję i zdrowie naszych podopiecznych.

Oświetlenie

Jak w przypadku i innych biczogonów silne, jasne światło do 13-14 godzin dziennie. UVB 8-10%.

Temperatura

W dzień zakres 30-40°C, pod promiennikiem powyżej 50°C, z nocnymi spadki do 18-20°C.

Wilgotność

Bardzo niska, na poziomie ok. 30%.

Żywienie

Dieta roślinna – jak najbardziej urozmaicona, w skład której wchodzą popularne chwasty, zioła i rośliny uprawne, zarówno całe pędy jak i kwiaty czy listki – świeże jak i suszone. Jako dodatek owady. Przy komponowaniu diety należy wzorować się na diecie innych biczogonów bądź legwana zielonego. Rośliny dziko występujące zbieramy z terenów czystych, nie poddawanych żadnym opryskom chemicznym, preparatami ochrony roślin oraz znajdujących się z dala od uczęszczanych dróg. Podajemy też mieszankę suchych nasion i ziaren, najlepiej o zmiennym składzie. Konieczna jest regularna suplementacja wapniowa np. w postaci startej sepii. Poza okresem wegetacyjnym roślin podajemy również witaminy wraz z makro- i mikroelementami. Sporadycznie dietę możemy wzbogacać soczystymi owocami.

Zapotrzebowanie organizmu na wodę jaszczurki zaspokajają absorbując ją ze spożywanego materiału roślinnego.

Rozmnażanie

W środowisku naturalnym dojrzałość płciową mogą osiągać już w wieku 2 lat (w przypadku samic). Normą u biczogonów są wyjątkowo brutalne zachowania godowe, to wręcz nieprawdopodobne jak te sympatyczne, spokojne jaszczurki pod wpływem burzy hormonów przeistaczają się w małe, agresywne bestie. W kilka tygodni (4-6) samica składa jaja w ilości 8-19 sztuk. Inkubacja w temperaturze 32-33°C może trwać 67-77 dni, z możliwością wydłużenia czasu inkubacji o kilka czy kilkanaście dni. Wyklute maluszki mierzą 7-9.2 cm przy wadze 8-10 g. Opieka nad wyklutymi biczogonami jest identyczna jak w przypadku innych gatunków.

Zimowanie

Wzorując się na blisko spokrewnionym gatunku – U. ocellata, obniżamy jedynie temperaturę o ok. 10°C przez okres 2-3 miesięcy i nieco skracamy długość dnia Taki okres zimowego odpoczynku powinien być wystarczający do stymulacji zachowań godowych tego gatunku.

Uwagi

Przy zakupie należy zwracać uwagę na pochodzenie zwierząt (w szczególności tych podrośniętych i dorosłych osobników) większość bowiem pochodzi z tzw. ferm, a w rzeczywistości są one ofiarami nielegalnego, karygodnego procederu odławiania tych niesamowicie pięknych jaszczurek z ich naturalnego środowiska. U takich zwierząt istnieje wysokie ryzyko zgonu, który jest spowodowany ogólnym wycieńczeniem organizmu i długotrwałym stresem, ściśle związanym z samym odłowem jak i z warunkami przetrzymywania czy transportu jaszczurek. Wg UNEP – WCMC z 2004r. wskaźnik śmiertelności odłowionych osobników wynosi 80% w ciągu pierwszych 2 miesięcy.
W przypadku osobników urodzonych w niewoli takie sytuacje nie mają miejsca, a opinie o wyjątkowo trudnym chowie biczogonów są dalekie od prawdy – tak naprawdę jedynym wyzwaniem dla opiekuna jest zapewnienie im odpowiednio zbilansowanej i różnorodnej diety.

Opracowanie i źródła informacji
Maciej Adamski „kuka” i Piotr Prokulewicz „kurimu”
Na podstawie doświadczeń w chowie”kuka”
oraz:

Habits, Care and Breeding of Spiny-Tailed Agamas(The Uromastyx ocellata complex) T.Wilms
On the Phylogeny and Taxonomy of the Genus Uromastyx T.Wilms, W.Böhme, P.Wagner, N. Lutzmann & A.Schmitz.
Taif University, Kingdom of Saudi Arabia.
UNEP-WCMC(United Nations Environment Programme – World Conservation Monitoring Centre)

Drobne korekty tekstu Joanna Winkler, Paweł Paprzycki

Liczba wyświetleń: 10527