Thamnophis sirtalis – wąż pończosznik

Thamnophis sirtalis – wąż pończosznik

Wąż pończosznik (Thamnophis sirtalis Linnaeus, 1758) to stosunkowo mały i smukły wąż, związany ze środowiskiem wodnym. W zależności od podgatunku i płci osiąga długość 40-130 cm. Ubarwienie pończoszników jest bardzo zmienne, ze względu na bogatą gamę podgatunków. Nawet w obrębie jednego podgatunku poszczególne osobniki mogą znacznie różnić się od siebie, zwłaszcza, iż spotykane są także formy albinotyczne, melanistyczne (całe czarne) i plamiste. Podstawowy typ ubarwienia to czarne tło, na którym biegną trzy podłużne, jasne pręgi od nasady głowy do końca ogona – dwie po bokach ciała i jedna na grzbiecie. Występowanie tych pręg nie jest jednak regułą, podobnie jak ubarwienie. W niewoli pończoszniki dożywają wieku do ok. 20 lat, przeciętnie jednak znacznie krócej. Aktywne są właściwie (z przerwami) przez całą dobę, głównie jednak o zmierzchu i nocą. Zawsze uaktywniają się kiedy podajemy pokarm (niezależnie od pory dnia czy nocy). Cały gatunek zasiedla obszar od południowej Kanady po Zatokę meksykańską, oraz północny Meksyk. Rodzaj Thamnophis obejmuje 31 różnych gatunków i znacznie więcej podgatunków, różniących się wyglądem i zasięgiem występowania.

Systematyka

• Gromada: Reptilia – gady

• Podgromada: Lepidosauria – lepidozaury

• Rząd: Squamata – łuskonośne

• Podrząd: Serpentes

• Rodzina: Colubridae

• Podrodzina: Natricinae

• Rodzaj: Thamnophis

• Gatunek: Thamnophis sirtalis (Linnaeus, 1758) – wąż pończosznik

Nazewnictwo

Nazwa polska: Wąż pończosznik, pończosznik prążkowany, ogrodowiec zwyczajny, ogrodowiec prążkowany

Nazwa angielska: The Common Garter Snake

Nazwa niemiecka: Die Gewöhnliche Strumpfbandnatter

Nazwa czeska: Užovka pruhovaná

Podgatunki

W skład gatunku Thamnophis sirtalis wchodzi 13 podgatunków:

1. Thamnophis sirtalis annectens (Brown, 1950) Texas Garter Snak – Teksas, Oklahoma i Kansas; ubarwiony jaskrawo, z szerokimi bocznymi pasami.
2. Thamnophis sirtalis concinnus (Hallowell, 1852) Red-spotted Garter Snake – północno-zachodni Oregon i południowo-zachodni Waszyngton; często nie posiada bocznych pasów, ze zmienną ilością czerwonego ubarwienia.
3. Thamnophis sirtalis dorsalis (Baird & Girard, 1853) New Mexico Garter Snake – Meksyk i południowy Nowy Meksyk.
4. Thamnophis sirtalis fitchi (Fox, 1951) Valley Garter Snake – głównie Góry Skaliste; posiada czerwone plamy po bokach ciała.
5. Thamnophis sirtalis infernalis (Blainville, 1835) California Red-sided Garter Snake – Wybrzeże Kalifornii; ma czerwone plamy na bokach i czerwoną głowę.
6. Thamnophis sirtalis lowei (Tanner, 1988)
7. Thamnophis sirtalis pallidulus (Allen, 1899) Maritime Garter Snake – północno-wschodnia Nowa Anglia, Quebec i prowincja Maritime; ubarwiony kraciasto.
8. Thamnophis sirtalis parietalis (Say, 1823) Red-sided Garter Snake – występuje od Fort Smith na północy przez terytoria północnego-zachodu, po granice Oklahomy i Teksas na południu, zamieszkuje prerie; z czerwonawo zabarwionymi bokami.
9. Thamnophis sirtalis pickeringii (Baird & Girard, 1853) Puget Sound Garter Snake – północno-zachodni Waszyngton, Vancouver Island i południowy-zachód kontynentu; posiada dużo niebieskiego koloru.
10. Thamnophis sirtalis semifasciatus (Cope, 1892) – spotykany w okolicach Chicago, nie jest przez wszystkich uznawany za odrębny podgatunek.
11. Thamnophis sirtalis similis (Rossman, 1965) Bluestripe Garter Snake – północno-zachodnia Floryda; posiada niebieskie pasy. Przez niektórych zaliczany do podgatunku T.s.sirtalis.
12. Thamnophis sirtalis sirtalis (Linnaeus, 1758) Eastern Garter Snake – większa część wschodniej Ameryki Północnej; bardzo zmiennie ubarwiony, występują populacje pasiaste, kraciaste, melanistyczne i zabarwieniem czerwonym
13. Thamnophis sirtalis tetrataenia (Cope, 1875) – okręg San Mateo i Kalifornia; bardzo rzadki; pręga grzbietowa niebieskawa, na bokach dodatkowe czerwone pręgi, głowa czerwona.

Cechy szczególne

Wąż stosunkowo mocno związany ze środowiskiem wodnym. Rzadko przejawia agresję i łatwo daje się oswoić, a nawet osobniki nieoswojone, bardzo rzadko bywają kąśliwe. Schwytany dziki osobnik broni się zwykle wystrzykując z kloaki cuchnącą substancję, o zapachu piżma, pomieszaną z odchodami. Ukąszenia, zdarzające się czasami, nie są w żaden sposób niebezpieczne (pomijając ryzyko zakażenia) i są raczej bezbolesne. Ze względu na łatwość w żywieniu, hodowli, oswajaniu oraz nieduże rozmiary i ładny wygląd pończoszniki polecane są dla początkujących terrarystów. Jest to dobry wąż dla tych, których odstrasza karmienie gryzoniami Typowa dla tego rodzaju jest niepodzielona tarczka analna. Występuje w licznych podgatunkach o szerokim zasięgu i szerokiej gamie ubarwienia. Na okres zimowej hibernacji w naturze pończoszniki zbierają się w ogromne grupy liczące nawet kilkaset osobników.

Biotop

Trzymają się okolic wilgotnych: brzegów rzek, mokradeł i bagnisk oraz podmokłych lub wilgotnych lasów. Często spotyka się je również w rejonach podmiejskich, ogródkach przydomowych, a nawet parkach miejskich. Niektóre występują także na preriach. Częściowo jest to gatunek synantropijny.

Terrarium

Choć są to węże raczej małe, to ze względu na fakt zamieszkiwania głównie jednego poziomu terrarium (mało się wspinają) oraz sporą aktywność, terrarium powinno mieć możliwie jak największą powierzchnię. Wymiary powinny być też dopasowane do ilości i wielkości zwierząt, która zależy od wieku, płci i podgatunku. Zbiornik dla przeciętnych rozmiarów dorosłej pary powinien mieć wymiary przynajmniej 80x40x40 cm, przy czym wysokość jest najmniej istotna.

Pomimo iż pończoszniki to węże głównie naziemne, w terrarium powinny się znaleźć odpowiednich rozmiarów gałęzie i konary, po których węże będą mogły się wspinać, oraz na których będą mogły się wylegiwać pod promiennikiem. Ważnym elementem wyposażenia powinny być także rozmaite kryjówki. Mogą to być rury korkowe, kamienne groty, obrócone doniczki itp. Jest to szczególnie istotne dla niezaaklimatyzowanych jeszcze osobników, gdyż w ciemnych i ciasnych kryjówkach stres szybciej mija. Dodatkowymi elementami wystroju mogą być też kawałki kory, mniejsze kamienie oraz płaty mchu. Terrarium można obsadzić żywymi roślinami, gdyż węże nie niszczą ich (oczywiście muszą to być odpowiednio wytrzymałe gatunki), co zwiększy estetykę terrarium, oraz zapewni zwierzętom dodatkowe schronienie, zbliżając wystrój terrarium do ich naturalnego siedliska. Jako że są to węże ściśle związane ze środowiskiem wodnym, konieczne jest zapewnienie im sporej części wodnej. Nie musi to być ogromny basen, ale węże powinny mieć przynajmniej możliwość całkowitego zanurzenia się pod wodą. Jako basen można zastosować na przykład miskę lub mniejsze akwarium, lecz równie dobrze całość może być urządzona jako akwaterrarium z dużą częścią wodną, a nawet część wodna może przeważać nad lądową. Wówczas całość dna możemy zalać woda, a ląd mogą stanowić jedynie wystające ponad taflę wody konary, kamienie, oraz większa wyspa z suchszym miejscem. Na dno basenu można wysypać żwir akwariowy co jednak utrudnia sprzątanie – pokrycie dna nie jest konieczne. Ja osobiście polecam jednak trzymać je w tradycyjnych terrariach z niewielką częścią wodną, co ułatwia dbanie o porządek w zbiorniku. Poza tym węże te korzystają z wody rzadziej niż inne węże podobnych środowisk i służy ona głównie do wypróżniania się i polowania. Jako podłoże w części lądowej można stosować mieszankę torfu i piasku lepiej nadają się jednak kawałki kostki kokosowej, gdyż torf i piasek mogą być zjadane razem z podawanym pokarmem. W terrarium o dużej części wodnej bardzo ważna jest dobra wentylacja, która zapobiegnie powstawaniu pleśni, nie można jednak doprowadzać do przeciągów, gdyż węże są na nie wrażliwe. Zbyt mała wentylacja może doprowadzić do niebezpiecznego wzrostu wilgotności która u pończoszników często bywa przyczyną grzybicy. Nie można też zapomnieć, że węże potrafią się przecisnąć nawet przez bardzo małe szparki.

Temperaturę osiągamy za pomocą, zabezpieczonego przed polaniem wodą i dostępem węży, promiennika o odpowiedniej mocy dopasowanego do wymiarów terrarium i temperatury panującej wokół. W razie potrzeby można użyć dodatkowo kabla grzewczego, który oczywiście musi być zabezpieczony przed wodą – najlepiej ustawić go pod terrarium, np. na płycie styropianowej. Temperatura powinna wynosić w dzień średnio 20 – 30°C (pod promiennikiem kilka stopni więcej), a nocą może spadać do około 18°C. W terrarium powinny znajdować się miejsca cieplejsze i chłodniejsze. W razie potrzeby wodę możemy ogrzewać grzałką akwariową z termostatem do temperatury około 24°C. Jeśli wąż pochodzi z odłowu, dobrze jest dowiedzieć się gdzie został schwytany, aby stworzyć mu stosowne warunki (węże żyjące bardziej na północy wymagają nieco niższych temperatur niż te z południa). Zwykle pończosznikom wystarcza temperatura pokojowa zwiększona miejscowo za pomocą promiennika.

Oświetlenie nie jest sprawą bardzo istotną. Jego główna rola to zapewnienia cyklu dnia i nocy oraz ogrzewanie. Światło powinno być włączone przez ok. 12-13 godzin na dobę. W dobrze nasłonecznionym miejscu można zrezygnować z oświetlenia, jeśli zapewnimy odpowiednią temperaturę w inny sposób. Zawsze węże muszą mieć jednak możliwość schowania się do cienia. Stosowanie jarzeniówek lub energooszczędnych żarówek pozwala uniknąć przegrzania terrarium. Naświetlanie zwierząt promieniami ultrafioletowymi nie jest konieczne pod warunkiem, że dostarczymy wężom dostatecznej ilości witamin w pożywieniu.

Wilgotność powinna się utrzymywać na poziomie około 60%. W zbiorniku powinno się znajdować suche miejsce.

Żywienie

Jako węże zamieszkujące środowiska podmokłe, pończoszniki żywią się głównie rybami i płazami. W terrarium podstawą diety są zwykle ryby. Ponadto zjadają chętnie także żaby, kijanki, myszy i noworodki szczurze, ryby, dżdżownice, ślimaki, a nawet niektóre owady. Młode szczególnie chętnie przyjmują urozmaicony pokarm. Nie powinno się podawać żywych dorosłych gryzoni, gdyż pończoszniki połykają ofiarę w całości, nie zabijając jej – połykają ją żywcem zaczynając zwykle od głowy. Węże uczą się także bez większych problemów pobierać rozmrożone filety z ryb, a nawet mięso wołowe. Pokarm powinien być jak najbardziej urozmaicony i od czasu do czasu wzbogacany w witaminy i minerały dla gadów (u młodych ok. 2 razy w tygodniu, u dorosłych raz na 1 – 2 tygodnie). Młode początkowo można karmić codziennie, stopniowo ograniczając częstotliwość karmienia. Dorosłe w zależności od ilości podawanego jednorazowo pokarmu karmimy 1-2 razy w tygodniu. Potrafią wytrzymać długie okresy głodówki. Oczywiście pokarm może być nieznacznie większy od głowy węża, gdyż jak wszystkie węże, posiadają bardzo rozciągliwe szczęki. Dobrze jest aby przynajmniej od czasu do czasu węże miały możliwość polowania na żywe ryby, co dobrze wpłynie na ich kondycję i urozmaici życie w terrarium. Pokarm martwy można podawać do wody, z pęsety lub na miseczce. Jeśli w terrarium jest więcej węży trzeba pilnować aby nie zaczęły jeść jednocześnie jednego kawałka, co mogłoby się źle skończyć szczególnie jeśli węże znacznie różniłyby się rozmiarem.

Dymorfizm płciowy

Samice są wyraźnie większe i grubsze od samców, mają także przeważnie krótsze ogony. Nasada ogona u samców jest wyraźnie pogrubiona ze względu na obecność półprącia.

Rozmnażanie

Pończoszniki parzą się w terrariach po okresie hibernacji i kolejnie po zrzuceniu wylinki. Często wokół jednej samicy zbiera się wiele samców starających się okręcić wokół jej ciała i zapłodnić ją. Kopulacja trwa 10 – 20 minut. Po trwającej w zależności od temperatury i kondycji samicy około 80 – 100 dni ciąży samica rodzi żywe młode, których może być za jednym razem od kilkunastu do 40. Podawana czasami liczba 80 sztuk powinna być traktowana jako ewenement. Przy odpowiednich warunkach para węży podchodzi do rozrodu dwa razy w roku. Dojrzałość płciową młode wężyki mogą osiągnąć już po jednym roku, jednak do rozrodu należy dopuszczać je dopiero kiedy skończą dwa lata. Przed porodem samice najlepiej oddzielić do osobnego pojemnika. Młode po urodzeniu powinno się oddzielić od rodziców i trzymać w małych i łatwych do utrzymywania odpowiednich parametrów środowiskowych i czystości pojemnikach – np. w fauna-boxach wyłożonych ligniną z niewielkimi miseczkami na wodę.

Zimowanie

Zimowanie nie jest konieczne, jednak wpływa stymulująco na rozród węży. Jeśli wąż pochodzi z odłowu, dobrze jest wiedzieć w jakim regionie został schwytany i zainicjować odpowiedni porę zimową. Węże z północy powinno się zimować dłużej i w niższej temperaturze niż węże z południa. Przed przystąpieniem do zimowania zaprzestajemy podawanie pokarmu przez około 2 tygodnie. Umożliwia to wężom całkowite wypróżnienie się, co jest konieczne, gdyż trawienie w niskich temperaturach jest znacznie utrudnione. Najlepiej zimowanie rozpocząć w grudniu Temperaturę należy stopniowo obniżyć do 8 – 12°C i wyłączyć oświetlenie. Zwierzęta przekłada się na okres około 9 tygodni do skrzynki wypełnionej liśćmi i mchem (ściółka ta musi być wilgotna, jednak nie mokra, a skrzynka zamknięta i zaopatrzona w otwory wentylacyjne). Po tym czasie węże należy przenieść z powrotem do terrarium, w którym stopniowo podnosimy temperaturę do normalnej i stopniowo wydłużamy czas oświetlenia. Zaczynamy też intensywnie karmić węże. Zimować można już młode wężyki, jednak tylko wtedy, gdy ich kondycja na to pozwala. Nie można zimować osobników słabych i chorych.

Uwagi

W przypadku zamontowanego na stałe dużego basenu, dla prawidłowego dbania o higienę, potrzebny jest kran spustowy. Wodę należy wymieniać każdorazowo po tym jak wąż się do niej wypróżni, oraz po podaniu do niej i spożyciu pokarmu. Nie powinno się stosować wody prosto z kranu – musi ona być odstana lub może to być woda źródlana, z pewnego źródła. Należy uważać na przeciągi w terrarium, gdyż węże są na nie bardzo wrażliwe. Pomimo iż są to węże środowisk bagnistych, nie należy trzymać ich w zbyt wilgotnym środowisku, gdyż może to doprowadzić do powstania infekcji bakteryjnej. Są to węże łagodne, które po oswojeniu spokojnie można brać na ręce i nawet karmić z ręki. Co do łączenia z innymi gatunkami pończoszniki można trzymać w odpowiednio dużym zbiorniku z wszelkimi innymi wężami o podobnych wymaganiach i wymiarach (inne pończoszniki, zaskrońce, nerodie). Najlepszy jest jednak tradycyjny jednogatunkowy układ – samiec i jedna lub kilka samic (szczególnie jeśli chcemy rozmnażać węże).

 

Opracowanie i źródła informacji

Opracowanie – AGAM na podstawie własnych doświadczeń, oraz informacji ze stron: www.gartersnake.info i http://animaldiversity.ummz.umich.edu

Liczba wyświetleń: 44117